2014-1 I Geo-Info
29
Vanafi977 (ten tijde van de Vuren van Krafla)
is de Krafla energiecentrale operationeel, en
wordt aardwarmte omgezet in energie. Hierbij
wordtgrondwater onttrokken, waardoor
bodemdaling plaatsvindt.
Kortom: een ideaal meetgebied waar studen
ten hun kennis over de veranderende aarde en
hoe deze veranderingen te meten en model
leren, kunnen toepassen en aanvullen.
Optelsom van signalen
Eik van de hiervoorgenoemde processen
heeft zijn eigen ruimtelijke invloedssfeer en
invloed op de totale verticale en horizontale
deformaties. De opdracht aan de studenten
was om met verschillende meettechnieken
de deformaties en massaverplaatsingen in het
gebied in kaart te brengen. Historische data
voor veel punten in het gebied zijn al beschik
baar en het doel was om zowel herhalings
metingen uit te voeren op een zorgvuldige
gekozen set van punten, en om nulmetingen
te verrichten op zelfte kiezen locaties. Uiter
aard met als doel om de metingen te kunnen
relateren aan historischeen toekomstige
metingen, om zo de verschillende processen
te kunnen kwantificeren. Landsvirkjun,de
eigenaar van de geothermische energiecen
trale, was daarbij de opdrachtgever.
Baken, GPS-ontvangers en gravimeters
Uitgangspunt voor de werkzaamheden waren
de'Terms ofReference', zoals opgesteld door
de opdrachtgever. Eikteam moestzelfinvul-
ling geven aan de te gebruiken technieken,
de meetopzet en de planning, om zo goed
mogelijk aan deze Terms of Reference te voldoen.
De opdrachtgever had daarbij de eis om elk sig
naal met tenminste twee onafhankelijke technie
ken te meten. Uiteindelijk zijn er GPS-, waterpas-,
tachymetrie-, en gravimetrie-metingen verricht.
Daarnaastzijn satelliet, radar, interferometrische
en airborne lidar metingen gebruikt voor de plan
ning, interpretatie en analyse van de resultaten.
In het meetgebied is al een groot aantal
GPS-punten, met een onderlinge afstand van
maximaal een paar kilometer, beschikbaar.
Eikjaar is ereen GPS campagne om een deel
van deze punten opnieuw te meten en zo
een tijdserie van de posities te verkrijgen. Elk
punt wordt minstens 24uur bemeten om de
benodigde nauwkeurigheid te behalen. De
selectie van bestaandeen nieuwe punten
bleek nog een flinke uitdaging; de meest
logische punten vanuit oogpunt van netwerk-
ontwerp en de ruimtelijke signalen bleken
namelijk lang niet altijd gemakkelijk bereikbaar
omdat er nog sneeuw lag. Bovendien waren
veel meetpunten alleen te voet en met veel
klimmen bereikbaar (met accu, kotter met
ontvangeren statiefop de rug).
Als aanvulling en ter controle van de GPS
metingen werkten de studenten ook met
meertraditionele landmeetkundige technie
ken: waterpassen en tachymetrie. Hierdoor
hebben ze een goed gevoel gekregen voor
de ruimtelijke aspecten (hoogteverschillen,
zichtlijnen, foutenbronnen) die een rol spelen
bijde uitvoering van deze metingen en erva
ren de studenten hoe belangrijk een goede
administratie is.
Om een beeld te krijgen van de ondergrondse
situatie zijn er ook metingen verricht met twee
relatieve gravimeters. Deze uiterst gevoelige
instrumenten - die ook als zodanig behandeld
moeten worden, wat niet altijd mee valt in ruw
terrein zoals in IJsland - maken het mogelijk
om minieme veranderingen in het zwaar-
tekrachtsveld ten opzichte van historische
waarnemingen te meten, bijvoorbeeld als
gevolg van vulkanische processen of grond
waterstromingen. Gezien de activiteit van de
vulkaan en de geothermische centrale, een
zeer waardevolle aanvulling op de metingen
van de oppervlakteveranderingen.
Naast de planning van de metingen, de
meetopzet en de uitvoering van de metingen,
zijn de metingen ook verwerkt, geïnter
preteerd en gevisualiseerd. En dit allemaal
binnen de twee beschikbare weken. Soms
kon gebruikgemaakt worden van bestaande
verwerkingssoftware, soms moesten daarvoor
zelf scripts geschreven worden. Ter afsluiting
zijn de resultaten gepresenteerd aan de
opdrachtgever, Landsvirkjun.
24 uur dag
Het gebied rondom Krafla ligtzo'n 100 kilome
ter ten zuiden van de poolcirkel, waardoor de
zon eind juni nauwelijks onder gaat. Dit nodigt
natuurlijk uit tot lange werkdagen, maar laat
ook voldoende tijd voor de nodige ontspan
ning. Een duik in het zwembad of een bezoek
aan de natuurlijke warm- (of eigenlijk heet-)
waterbaden waren favoriet. Maar uiteraard is
een potje voetbal ook altijd leuk.
Om even te ontspannen na het veldwerk was
er ook een dag vrij gepland om met z'n allen
een dag op excursie te gaan in de omge
ving. Per bus hebben we via een éénbaans
grindpad, dat alleen in de zomermaanden
begaanbaar is, de watervallen van Dettifoss,
de hoefijzervormige geologische formatie
bijAsbyrgi en het pittoreske plaatsje Husa-
vik bezocht. Husavik staat bekend om zijn
mogelijkheden om daar walvissen te spotten
(helaas hebben we hebben ze nietgezien).
Na twee weken hard werken was het helaas
alweer tijd om de tenten en instrumenten in te
pakken. Het was een zeer geslaagde en leerzame
reis! Ook in 2014 gaan we weer twee weken naar
IJsland metde nieuwe lichting studenten.
Bezoek onze weblog voor een uitgebreidere
impressie: http://grsiceland.weblog.tudelft.nl
Sandra Verhagen, Universitairdocent,
A.A.Verhagen@tudelft.nl
Freek van Leijen, Onderzoeker,
F.J.vanLeijen@tudelft.nl
