Studiebezoek aan Japan,
november 2013
Verslag
Frangois Jacobsz Visscher, de stuurman die Abel Tasman in 1642/4 op zijn ontdekkingsreizen in het
zuidwesten van de Grote Oceaan vergezelde (en ook zelf de opdracht voor die reizen had opgesteld), had
op dat moment al een interessante carrière achter de rug: hijvoer als stuurman van het schip de Hoop in
1623 mee in de Nassause Vloot rond Kaap Hoorn en ging, eenmaal aangekomen in Batavia mogelijk over
in dienst van de VOC. Hijvoer echter ook in dienst van het Japanse handelshuis Sueyoshi opTonkin. In elk
geval weten we dat hij in 1631 met een Japansejonk in Cambodja aankwam, en in 1633 als stuurman met
die jonk uit Tonkin in Japan arriveerde, en in augustus 1634 alweer in Japan was (waar hem [door de VOC?]
opgedragen was de kusten der eilanden in kaart te brengen hetgeen hem door de Japanners verhinderd
werd. In de loop van 1635 toen Japan werd gesloten voor buitenlandse handelaren (met uitzondering van
Chinezen en Nederlanders) en Japanners zelf hun land niet meer mochten verlaten, kwam hijweer in Batavia
aan. Hoewel Tasman uitgebreid geportretteerd is, ontbreken portretten van Visscher, tenzijhijafgebeeld staat
op een van de viervotiefborden die na succesvolle handelsreizen naarTonkin door de familie Sueyoshi aan
de Kiyomishu-dera tempel in Kioto werden geschonken.
44
Geo-Info I 2014-1
Het votiefschilderij van de familie Sueyoshi uit 1634 in de Kiyomizu-dera tempel in Kioto.
Ikwas in oktober 2013, in het kader van een
bezoek aan Japanse karteringsorganisaties,
in de gelegenheid in het schathuis van
deze tempel dit votiefbord te zien (maar
kon het helaas nietfotograferen). Volgens
de beheerder van de verzameling, de heer
Sakkai, zou het bij de twee afgebeelde
Europeanen niet om Visscher kunnen gaan,
omdat die pas in 1635 in Japan aankwam,
maar inmiddels is me gebleken dat hij daar
tochin 1634 ook geweest moet zijn. Het
was het laatste votiefbord van een schip
dat geschonken werd, omdat het Japanners
vanafi635 verboden was naar het buitenland
te reizen. Op het schilderij staan een aantal
Europeanen afgebeeld, waarvan een naast de
kapitein in de hut op het achterdekzit. Als hij
stuurman was, is ditongetwijfeld Francois
Jacobsz. Visscher.
Visscher is behalve stuurman en kartograafook
de auteur van zeilaanwijzingen "Eene instructie
om te varen van Batavia nae de Piscadores
ende van Tayouan nae Batavia, gestelt bij den
Stierman-Mayorfrancoisjacobsz. visscher",
voor de vaart van Batavia op Formosa, dat van
1624-1666 in Nederlandse handen was,
De Japanse kartografie kent nog meer herin
neringen aan Nederlanders. Inoh Tadataka, een
Japanse kartograafdie rond 1800 de kusten
van het land verkendeen nauwkeurig kar
teerde, had een Nederlandse vertaling in zijn
bezit van de Astronomie van J.J. de Lalande.
De topografische dienst Geospatial Informa
tion Authority (afgekort GSI) in Tsukuba, de
opvolger van hetvoorWOII in Tokiogelegen
Imperial Land Survey Institute, beheert nog
het tempeltje in Tokio (naast de vroegere loca
tie van die dienst waar nu het Museum van de
Grondwet staat) waarin het nulpunt van het
Tokio's peil is ondergebracht (gerelateerd aan
het gemiddelde peil van het zeewater in de
Baai van Tokio), waarde Nederlander A.l. Lindo
in 1872 de stoot toe heeft gegeven.
