UB Leiden zet Azië op de kaart
Kartografie
Complete kartografische collectie KIT blijft behouden in Leiden
Op 1 augustus 2013 sloot de
bibliotheek van het Koninklijk
Instituut voor de Tropen (KIT) in
Amsterdam noodgedwongen
haar deuren. Door het wegvallen
van overheidssubsidie vanwege
bezuinigingen op de Rijksbegroting
moest het KIT reorganiseren.
De museumafdeling van het
KIT, het Tropenmuseum, zal
samen gaan werken met het
Museum Volkenkunde in Leiden
en het Afrikamuseum in Berg
en Dal. Het minder rendabele
bibliotheekgedeelte moest
worden afgestoten. Omdat er
een publieke zorgplicht rust op
het materiaal van vóór 1950 ging
het Rijk als eigenaar op zoek naar
een instelling om deze koloniale
erfgoedcollectie in bruikleen onder
te brengen. Die werd gevonden
bij Universiteit Leiden, die tevens
belangstelling toonde voor de
moderne kaartencollectie van
het KIT. Daarmee is de gehele
kartografische collectie van het KIT
bij elkaar behouden gebleven en de
omvang van de kaartenverzameling
in de Universiteitsbibliotheek Leiden
(UBL) veranderhalfvoudigd.
34
Geo-Info I 2014-2
Door Martijn Storms
Bruikleen en schenking
Bij de overdracht van de kaartenverzameling van
het KIT naar de UBL moet onderscheid gemaakt
worden tussen een bruikleen en een schenking.
Het materiaal dat dateert van vóór ca. 1950 is
vanwege een wettelijke zorgplicht als bezit van
het Rijk in langdurig bruikleen ondergebracht
bij de Universiteit Leiden. Dit materiaal is in de
koloniale tijd verzameld en heeft vrijwel uitslui
tend betrekking op de voormalige Nederlandse
koloniën: Indonesië (het toenmalige Nederlands
Indië, inclusief Nederlands Nieuw Guinea),
Suriname en de Nederlandse Antillen (Curagao,
Aruba, Bonaire, Sint-Maarten, Sint-Eustatius
en Saba). Deze erfgoedcollectie omvat circa
25.000 boeken en brochures, 3.300 tijdschrift
titels en bovendien ca. 11.000 kaartbladen
en ca. 250 atlassen, bij elkaar zo'n 1,5 kilometer
papier. Van het koloniale kaartmateriaal heeft het
grootste deel (ca. 10.000 kaartbladen) betrekking
op Nederlands Indië. Daarnaast zijn er ongeveer
700 kaartbladen van Suriname en ongeveer
300 kaartbladen van de Nederlands Antillen.
Vanaf de jaren 1950 heeft het KIT kaartmateriaal
van alle tropische en subtropische gebieden
verzameld. Dat betekent dat van praktisch
alle landen in Latijns Amerika, Afrika en het
grootste deel van Azië topografische kaartse-
ries aangeschaft werden, in de regel tot een
schaal van 1:250.000. Daarnaast bevinden zich
in deze moderne, 'postkoloniale', collectie ook
losse overzichtskaarten, thematische kaarten,
stadsplattegronden en nationale atlassen.
In totaal omvat de postkoloniale collectie
ongeveer 16.000 kaartbladen en 750 atlassen en
geografische werken. Aangezien dit postkolo
niale kaartmateriaal buiten de erfgoedcollectie
valt waarover het Rijk zich heeft ontfermt, valt
deze buiten het bruikleen. Aangezien het KIT
de enige instelling in Nederland was die op
een dergelijk stelselmatige wijze topografisch
kaartmateriaal van de tropische en subtropi
sche regio's verzamelde, kan deze collectie voor
Nederland uniek genoemd worden. Om deze
reden wilde de Universiteit Leiden deze collec
tie ook in beheer nemen. In tegenstelling tot de
erfgoedcollectie betreft het hier een schenking
van het KIT aan de Universiteit Leiden. Tot deze
schenking behoort ook de in 2009 aan het
KIT geschonken collectie Coomans-Eustatia.
Dit is een collectie van ca. 200 kaarten van de
Nederlandse Antillen en het Caraïbisch gebied,
bijeengebracht door het echtpaar Hendrikus
Eduard Coomans en Maritza Coomans-Eustatia.
Ook de recentelijk door het KIT verworven
Ingang van de kaartenzaal van het KIT in oktober 2013. Wederom verdwijnt er een kaartenzaal in Neder
land. Met gemengde gevoelens is de collectie overgebracht naar de UB Leiden. Enerzijds een verrijking
voor de collecties in Leiden, anderzijds wetende dat een gespecialiseerde bibliotheek moest sluiten en
medewerkers hun baan hebben verloren.
