SPECIAL
<v\ I
F
-V
as§f
kit CC*
2014-2 I Geo-Info
35
Abraham Ortelius, Culiacanae, Americae regionis, descriptio. HispaniolaeCubae, aliarumque insula-
rum circumiacientium, delineatio, Antwerpen, 1579. De oudste kaart in de kaartenverzameling van het
KIT, uit de collectie Coomans-Eustatia.
ff-
■i. ,i.'
-- /.idrfj ytlim 6ww £m .L- L
*i Tl? iLm VtTiu.-.,
TpTV
ij.k - h,» i
Overzichtsblad van de manuscriptkaart van G.F. baron Von Derfelden van Hinderstein (1839).
verzameling van ca. 400 kaarten en atlassen van
Indonesië, afkomstig van de Stichting Indisch
Wetenschappelijk Instituut (IWI), is onderdeel
van de schenking. Tenslotte bevindt er zich nog
materiaal in de KIT-collectie dat afkomstig is van
de voormalige Topografische Dienst in Emmen.
Nadat de Topografische Dienst in 2004 onder
deel is geworden van het Kadaster en in 2007
naar Zwolle verhuisde is diens kaartenverzame
ling verdeeld onder verschillende bibliotheken.
Koloniaal kaartmateriaal is voor een groot deel
ter aanvulling en vervanging aan de collectie
van het KIT toegevoegd. Ander kaartmateriaal
van de Topografische Dienst is destijds onder
gebracht bij de Bijzondere Collecties van de
Universiteit van Amsterdam en bij het Nationaal
Archief in Den Haag.
Geschiedenis van de KIT-bibliotheek
en -kaartencollectie
In 1864 kreeg Frederik Willem van Eeden (de
vader van schrijver Frederik van Eeden) de
opdracht van de Nederlandsche Maatschappij
ter Bevordering van Nijverheid om een verza
meling van koloniale producten aan te leggen.
In het daaropvolgende jaar kwam de bene
denverdieping van Paviljoen Welgelegen in
Haarlem voor deze collectie ter beschikking. In
1871 werd hier het Koloniaal Museum geopend
(Levi, 2012). Het collectiebezit van dit museum
gaat terug op de in 1777 ingestelde afdeling
'Koophandel en Colonies' van de Hollandsche
Maatschappij van Wetenschappen. In 1910
werd in Amsterdam het Koloniaal Instituut
opgericht. Drie jaar later werden de collecties
van het museum naar dit nieuwe instituut
overgebracht. In 1949, na de soevereiniteits
overdracht aan Indonesië, werd het Koloniaal
Instituut omgedoopt in het Koninklijk Instituut
voor de Tropen dat zich meer en meer gaat
richten op ontwikkelingssamenwerking.
De kartografische collectie van het KIT
is grotendeels tot stand gekomen door
schenkingen. Een belangrijke schenking waren
ca. 2.600 kaartbladen van de Topografische
Dienst in Weltevreden in 1927. In 1947 volgt een
schenking van Hubertus Johannes van Mook,
luitenant-gouverneur-generaal van Neder
lands Indië. Deze schenking omvat 1.543 kaart-
bladen en 13 terrain studies van de geallieerde
strijdkrachten uit de periode 1942-1945. In 1949,
vlak voor de soevereiniteitsoverdracht, zendt
Ferdinand Jan Ormeling sr., de toenmalige
directeur van het Geografisch Instituut van de
Topografische Dienst in Batavia, een deel van
het kaartenarchief vanuit Batavia naar Neder
land. Ongeveer de helft daarvan is bij het KIT
ondergebracht. Na de koloniale tijd ging het
KIT zich zoals gezegd toeleggen op het ver
zamelen van kaartmateriaal van de tropische
en subtropische gebieden. Daarnaast heeft
ook het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig
Genootschap (KNAG) in het verleden kaarten
aan het KIT geschonken (Levi 2004).
Eén van de topstukken uit de KIT-collectie is
het manuscriptvoorbeeld van de acht bladige
kaart van Nederlands Indië door Gijsbert
Franco baron Von Derfelden van Hinderstein
uit 1839. Van deze kaart zijn ook de set van
negen originele koperplaten (de acht bladen
en de indexkaart) aanwezig in de collectie.
Een ander topstuk is de serie van 27 manuscript
kaartbladen van de kaart van Suriname (1860
1879) door Johan Frangois Adriaan Cateau van
Rosevelt. Bijzondere atlassen zijn de zeldzame
Atlas van de wereld naar de laatste ontdekkingen
van Jacob Kuyper uit 1858, een niet uitgegeven
