Kartografie
36
Geo-Info I 2014-2
atlas met kaarten van Pieter Melvill van Carn-
bee uit 1849 die vermoedelijk uit het bezit van
Von Derfelden van Hinderstein komt (Broeders,
2012) en een losbladige kaartserie van kaarten
uit Isaac Tirions Nieuwe en beknopte hand-atlas
(1731-1769) die pas enkele jaren geleden door
het KIT aangeschaft is. Het oudste kaartblad in
de kaartenverzameling van het KIT is een blad
met een kaart van de westkust van Mexico en
een kaart van Cuba en Hispaniola. Deze kaart,
die deel uitmaakt van de collectie Coomans-
Eustatia, verscheen voor het eerst in het
Theatrum Orbis Terrarum van Abraham Ortelius
uit 1579. Van het moderne kaartmateriaal
behoren onder meer drie reliëfwandkaarten tot
de bijzondere objecten.
Inhuizing en raadpleging
Voor de inhuizing van de koloniale collectie
en kaartenverzameling van het KIT is in de
magazijnen van de Universiteitsbibliotheek
Leiden ruimte gecreëerd. De koloniale kaarten
zijn met hun acht ladekasten in de bibliotheek
Koninklijke Bibliotheek en de Bijzondere Col
lecties van de Universiteit van Amsterdam zal
er een stellage van zuurvrije kokers gemaakt
worden, vanwege de gelijkenis gekscherend
ook wel 'Stalinorgel' genoemd, waarin de
stokkaarten liggend bewaard worden (Smits
Van der Watering, 2000). De gehele kaartencol-
lectie van het KIT is inmiddels toegankelijk via
de online catalogus van de Universiteitsbiblio
theek. Dat geldt ook voor vrijwel de gehele
erfgoedcollectie. Een voordeel was dat de
collectie al door het KIT ontsloten was in het
Gemeenschappelijk Geautomatiseerd Catalo
giseersysteem voor Nederlandse bibliotheken
(GGC). De kaarten zijn aan te vragen voor
bestudering en worden in de Leeszaal Bijzon
dere Collecties Dousa ter inzage gegeven.
Voor het transporteren en raadplegen zijn
nieuwe beschermhoezen aangeschaft.
Kaartviewer
Niet alleen fysieke collecties, ook twee digitale
collecties werden door de Leidse universiteits
bibliotheek overgenomen van het KIT. Naast
een viewer waarin ca. 1300 gedigitaliseerde
boeken, ca. 100 deelwerken en meer dan 30.000
tijdschriftafleveringen uit de erfgoedcollectie
van het KIT geraadpleegd kunnen worden is
er een kaartviewer overgenomen. Hierin zijn
gedigitaliseerde afbeeldingen van alle ca. 11.000
kaartbladen uit erfgoedcollectie opgenomen.
Ook het oudere materiaal in de collectie Coom-
ans-Eustatia is via de kaartviewer te raadplegen.
Tot de sluiting van de KIT-bibliotheek telde de
kaartviewer enkele duizenden gebruikers per
maand. Deze cijfers alleen al geven aan hoe
waardevol de collectie is voor onderzoekers,
lokale historici en overige geïnteresseerden.
De UBL heeft zich dan ook ingespannen de
kaartviewer zo snel mogelijk weer toegankelijk
te maken. Uiteraard moest de layout aangepast
worden aan de huisstijl van de universiteit.
Ook moesten enkele functionaliteiten, zoals
de mogelijkheid om reproducties te bestel
len, aangepast worden. In januari 2014 was de
aangepaste kaartviewer weer online.
Fragment van één van de koperplaten van de kaart van Von Derfelden van Hinderstein.
De meerwaarde van de kaartviewer is dat
er geografisch in gezocht kan worden. Alle
kaarten zijn gegeorefereerd. Via een uitgebreid
plaatsnamenregister, waarin ook oude of
alternatieve toponiemen zijn opgenomen
(bijvoorbeeld: Jakarta, Djakarta en Batavia), kan
naar een locatie in Indonesië, Suriname of de
Nederlandse Antillen gezocht worden. Door
dat ook aan deze plaatsnamen coördinaten
zijn gekoppeld, kan de applicatie alle kaarten
tonen waarop die plaats voorkomt. De resul
taten worden getoond van grootschalig naar
kleinschalig. Het zoekresultaat kan nog verfijnd
worden op periode, kaarttype en schaal. Een
fraaie mogelijkheid van de kaartviewer is het
navigeren van kaartblad naar kaartblad binnen
diverse kaartseries, door op de pijltjes aan de
overgeplaatst. De moderne kaartencollectie
bevindt zich in 22 Pohlschröder-kasten, die aan
de bovenzijde geopend kunnen worden en
waarin de kaarten in hangmappen verticaal
bewaard worden. Deze kasten zijn met
inhoud verhuisd en in het magazijn geplaatst.
De meest waardevolle onderdelen van de
KIT-collectie, waaronder kaarten van vóór
1800, de collectie Coomans-Eustatia, manus-
criptkaarten en de set van negen koperplaten
zijn in een gekluisd magazijn geplaatst. Voor
de berging van de ca. 140 wandkaarten op
stokken wordt nog een verticale berging
gerealiseerd. Vanwege het formaat (de langste
wandkaarten zijn 3 meter lang) en soort
materiaal (o.a. kunststof met weekmakers) zijn
deze stokkaarten vaak een nachtmerrie voor
collectiebeheerders. Naar voorbeeld van de
Fragment van één van de bladen van de manuscriptkaart van Suriname door J.F.A. Cateau van Rose-
velt (1860-1879).
