Kr
i>s^ JE
Boek
Geëngageerd intellectueel
IN
DE MAN DIE
DE PUT SPRONG
Leider gijzelaars in
Sint-Michielsgestel
Herman Langeveld, De man die in de put sprong.
Willem Schermerhorn 1894-1977, 640 blz,
uitgave Boom, 2014, 35,00, ISBN: 9789089532770
Boom
2014-3 I Geo-Info
17
'Soekarno behoorde tot een van de eerste lichtingen van de in 1920
geopende Technische Hogeschool te Bandoeng. Zijn opleiding in de
geodetische vakken had hij gekregen met behulp van de instrumenten
die het Geodetisch Bureau Ir. W. Schermerhorn in de eerste helft van de
jaren twintig aan de TH Bandoeng had geleverd.' Dit citaat uit de paragraaf
'twee ingenieurs' is tekenend-mooi voor landmeetkundige lezers. Willem
Schermerhorn biedt het unieke beeld van een minister-president die,
politiek gesproken, uit het niets gekomen was en ook weer in het niets
verdween. Daarover gaat deze biografie, waarvoor onderzoek is verricht met
steun van de stichting Democratie en Media. Toch gaat het ook royaal over
zijn wetenschappelijke vooral fotogrammetrische vakhistorie van voor die
tijd en, bewust beperkter, ook van daarna. Archieven, publicaties, maar ook
senioren zoals Geudeke, Aardoom, Zorn én dochter Lineke waren zijn bron
nen. De biografie leert dat 'zijn keuze om in Delft te gaan studeren mede
ingegeven was door het bezoek van een landmeter van het kadaster aan
zijn ouderlijke boerderij'. In 1923 echter werd het werk van zijn particuliere
Geodetisch Bureau voor de Twentekanalen door het kadaster overgenomen.
Wat dat voor gevolgen had is bekend, en Langeveld formuleerde het zo: 'Bij
Schermerhorn leidde de tegenwerking van het kadaster tot een diepe wrok:
zijn leven lang liet hij geen gelegenheid voorbijgaan om ongezouten kritiek
op deze organisatie te leveren.' De volzin is uit het fraaie hoofdstuk 2: 'Bouwer
van een geodetisch imperium, 1918-1940', over ook zijn dringende adviseur
schappen bij KLM, KNILM (Koninklijke Nederlands-Indische Luchtvaart Maat
schappij) en Rijkswaterstaat. De inhoud, maar zelfs al de titel van hoofdstuk
3, is informatief: 'Luchtkartering, 1920-1940 'De mooiste jaren van mijn leven".
Onder een subkopje 'Huwelijksproblemen?' (weggestopt) wordt bij zijn
veeleisend werk van rond 1935 genoemd 'de eindverantwoordelijkheid voor
de Meetkundige Dienst van de Rijkswaterstaat met tientallen medewerkers'.
Volgens het EMM-boekje 1934 met Rijkswaterstaatspersoneel waren dat er
inclusief buitenmensen al rond de honderd! Begin 1938 werkten er volgens
het boek trouwens alleen al zeventien mensen op de rekenkamer en zestig
mensen op de 'afdeling voor luchttriangulatie'. Schermerhorn wilde toen van
die afdeling luchtkartering een NV maken, maar die plannen gingen niet
door. De waterstaatsdienst karteerde niettemin voor de olie op Nieuw Gui
nea en in 1939 voor de Hollandse Waterlinie. Het honorair adviseurschap van
de Topografische Dienst in WOII is weer een ander verhaal dan de bekende
gijzeling in Sint Michielsgestel, al is er ook een verband: lees het boek!
Minister-president
De benoeming van Willem Schermerhorn en niet Willem Drees tot minister
president was in Delft aanleiding tot een huldiging door de burgerij. Men
trok van de markt naar de Kanaalweg: 'De premier en zijn vrouw verschenen
op het bordes van het Geodesiegebouw - het gezin bewoonde de dienst
woning naast dit gebouw - om een muzikale hulde in ontvangst te nemen.'
Tot zijn politieke nadagen na 1951 behoren ook de eerste vijftien jaren van
het ITC. Daarvoor wordt verwezen naar '60 years of ITC'. Een Delftse foto zegt
daarin in het onderschrift dat Martha Spanjaard in 1964 Dean of Students
werd en bij dezelfde foto in de biografie staat dat Schermerhorn dit was.
De professor zou zoals bekend was vijf eredoctoraten krijgen, maar alleen de
H
HERMAN LANGEVELD
WILLEM SCHERMERHORN 1894-1977
biografie heeft het over de 1 aprilgrap van 1965 van die al 26 jaar vertrouwde
secretaresse Martha Spanjaard over zogenaamd bezoek voor een zesde.
Boerenzoon Willem, maar vooral bakkersdochter Bab Schermerhorn-Rook
waren woedend, hun ijdelheid was gekwetst!
Langeveld zelf zal als detail ook wel betreuren dat de bijdrage van Rogge in
Geodesia van 1984 over de houtsculpturen van het Delftse ITC-gebouw hem
is ontgaan. Die bevat brieffragmenten van Schermerhorn zelf over bijvoor
beeld de Chinese Hemeltempel te Peking, '...die voor mij het symbool van
wijsheid en schoonheid werd na mijn bezoek aldaar..; naast een atoomwolk.
(Ik voel mezelf schuldig die tip niet te hebben gegeven. De auteur sprak
op de DHC-Donateursdag 2011 over wat toen nog werd aangeduid als zijn
'project Schermerhorn' en was zodoende bekend.)
Samenvattend is te concluderen dat het een zeer professionele en vlot
geschreven biografie is, in dit vakblad eenzijdig besproken, maar in alle opzich
ten graag aanbevolen! De binnenflap geeft de bron van de prachttitel al.
Adri den Boer
