Niet alle potenties
van 3D worden benut
3D in Nederland
is versnipperd
2014-5 I Geo-Info
1 9
Figuur 8 - Links: Gebiedsmodel van Eindhoven met BIM, yD-stadsmodel en DTM; Rechts: Zonne-analyse op yD-model van Eindhoven.
Het berekenen van 3D-TOP10NL voor heel
Nederland op basis van TOP10NL en AHN2
zou duizenden procesuren in beslag nemen.
In een onderzoeksproject van VU/Geodan is
daarom een oplossing gezocht door processen
parallel te laten draaien op de supercomputer
SARA van het eScience center. Hierdoor kan de
doorlooptijd beperkt blijven tot enkele weken.
Na het genereren van de 3D-data, liggen
volgende uitdagingen in het beheer, de
ontsluiting en update van de data.
Geologische ondergrond
TNO biedt verschillende 3D-modellen van de
Nederlandse ondergrond, zoals het model
"Nederland 3D" voor de ondergrond van 50 m
onder NAP tot aan de Vaalserberg (325 m boven
NAP). Dit model bestaat uit voxels van 250 bij
250 meter in de horizontaal en een dikte van 1
meter met daaraan geologische eigenschap
pen gekoppeld zoals stratigrafie en lithoklasse.
In GeoTOP (nog niet landsdekkend beschikbaar)
wordt deze "ondiepe" geologische ondergrond
verder onderverdeeld in voxels van 100 bij 100
meter horizontaal en 50 centimeter verticaal.
De modellen DGM (Digitaal Geologisch
Model) en REGIS II modelleren de "matig diepe"
ondergrond (tot 500 meter) in geologische en
hydrogeologische lagen.
De modellen worden gebruikt voor vraag
stukken zoals die rond grondwater, warmte/
koude opslag, plannen van tunnels en andere
infrastructuur en ondiepe delfstoffenwinning.
De modellen zijn vrij beschikbaar op
www.dinoloket.nl.
Conclusie
De mogelijkheden voor beheer, inwinning,
ontsluiting en gebruik van 3D geo-informatie
hebben zich de afgelopen jaren enorm
ontwikkeld. In dit artikel zijn slechts een selectie
aan mogelijke 3D-toepassingen gepresen
teerd en zijn ook niet de ontwikkelingen in
het buitenland genoemd, zoals NordRhein
Westfalen die alle 6 miljoen gebouwen in LOD2
als webservice aanbiedt en Bayern die voor
8 miljoen gebouwen hetzelfde doet vanaf
2015. Sinds 2009 was LOD1 al beschikbaar voor
heel Duitsland. Andere topografische diensten
maken ook rigoureuze stappen naar 3D. Zo is de
basisdata van Swisstopo 3D en zijn de 2D-data-
producten en kaarten afgeleiden hiervan.
In dit artikel zijn ook de 3D-ontwikkelingen
rond BIM en binnenruimtes buiten beschou
wing gelaten, zoals groeiende 3D-indoortoe-
passingen voor navigatie en evacuatie.
De tijd lijkt rijp om na te gaan denken over een
revolutionaire stap richting 3D waarbij de 3D
werkelijkheid niet automatisch meer wordt plat
geslagen om in onze overwegend 2D-oplossin-
gen en modellen te passen. In Nederland zijn
hiervoor nog wel enkele hobbels te nemen (en
Nederland is hierin niet uniek). 3D wordt welis
waar door steeds meer partijen opgepakt, maar
dat gebeurt bijna altijd op projectbasis en voor/
door individuele organisaties. Om een breed
gebruik van 3D mogelijk te maken, moet deze
versnippering worden opgelost. Dit stimuleert
kennisopbouw en ontwikkelingen rond 3D en
voorkomt dat het wiel op meerdere plekken
tegelijk wordt uitgevonden, dat er concur-
rerende standaarden gaan ontstaan en dat 3D
onnodig duur wordt. Het opbouwen van een
3D-stadsmodel voor een zonnestudie alleen
is wellicht te duur, maar als het 3D-model ook
voor andere toepassingen kan worden gebruikt
wordt het haalbaar.
Om in samenwerking met overheid, weten
schap en bedrijfsleven de versnippering aan te
pakken en 3D de juiste plek te geven binnen
grote ontwikkelingen zoals de Omgevingswet
en de Laan van de Leefomgeving is het GeoSa-
men initiatief "Doorbraak 3D" in voorbereiding.
Lancering van dit initiatief is op 29 oktober
2014, zie ook: geonovum.nl/onderwerpen/
3d-geo-informatie/nieuws/op-naar-nationale-
doorbraak-3d.
Referenties
DGMR, 2013, Rapport M.2012.1178.00.R001, Werking GPP-syste-
matiek en analyse benodigde data, opdrachtgeve I nterpro-
vinciala Overleg
Stoter, J.E., Louwman, W., Ploeger, H.D., Oosterom, PJ.M. van
(2011). 3D-kadaster in Nederland. Geo-Info jaargang 8(3), 4-11.
Stoter, J.E., en L. Van en Brink, 3D en BGT (2012) Geo-Info jaar
gang 9(6), 10-14.
Goos, J., Penninga, F., Reuvers, M., Stoter, J.E. en Vosselman,
G. (2013). Specificaties voor de opbouw van 3D IMGeo Data.
Geo-Info jaargang 10(2), 4-9.
Goos, J., Penninga, F., Reuvers, M., Stoter, J.E. en Vosselman,
G., (2013) Uitbreiding van de BGT naar 3D - 3D brondata en
eisen aan textuurinformatie. Geo-Info jaargang 10(3), 7-12.
GIM, 2014, www.gim-international.com/news/mapping/3d_
mapping/id8169-usgs_establishes_new_3d_elevation_
programme.html
Zlatanova, S., J. Beetz, A.J. Boersma, A. Mulder and J. Goos,
2013, 3D Spatial Information Structure for the Port of Rotter
dam, In: A. Karpik and V. Seredovich (Eds.), Proceedings of the
International Workshop on Global Geospatial Information,
23-25 April 2013, Novosibirsk, Russia, pp. 102-113.
De uitgebreide versie van dit artikel is online
gepubliceerd (www.geo-info.nl)
Jantien Stoter, TU Delft,
Kadaster en Geonovum,
j.e.stoter@tudelft.nl
