Mapping Time
n
11
Boek
36 I
Menno-Jan Kraak - Mapping Time. Illustrated by Minard's map of Napoleon's Russian Campaign of 1812.
160 pp, 28x27,5cm, 109 illustraties. ESRI Press, Redlands 2014. ISBN 9781589483125 (hard cover, prijs 50,00) of
978158948312X (paperback, prijs 42,50); ook verkrijgbaar als e-boek.
Geo-Info I 2014-5
ILllilTtArtO Hf MINAift'ï MAP OF NAPQLIOM'f RUfSïAN CAMPAIGN OF I ft13
\l! \\n p hU.Vlh
Dit is een bijzonder boek. Niet alleen omdat
niemand eerder een heel boek aan alleen dit
onderwerp wijdde, maar ook omdat het zo fraai
is uitgevoerd. Het behandelt de visuele weergave
van tijd aan de hand van 'de beste kaart ooit
gemaakt', nl. de kaart van Napoleon's Russische
veldtocht door Charles Joseph Minard, en heeft
alles in zich om net als de kaart van Minard ook
een klassieker te worden. Daarnaast is het ook
een beetje autobiografisch: niet alleen volgt
Menno-Jan een verre voorvader op diens tocht
naar Rusland, maar het boek is ook een neerslag
van zijn eigen kartografische onderzoektocht
door de tijd heen, samen met zijn research-
collega's.
Na een inleiding waarin Minard's kaart wordt
geïntroduceerd, wordt in het eerste hoofdstuk
de gebeurtenis waaraan die kaart gewijd is,
geschetst: Napoleon's Russische veldtocht met
als dramatische climax de rampzalige oversteek
van de rivier de Berezina. Het tweede hoofdstuk
gaat in op Minard zelf, die pas op zijn 65e met
de kartografie begon De hier beschreven
beroemde kaart was ook zijn laatste, hij vervaar
digde hem op zijn 88e, een jaar voordat hij stierf.
In hetzelfde hoofdstuk wordt gekeken naar de
manier waarop anderen de gebeurtenissen van
1812 uitbeeldden. In hoofdstuk 3 komen we bij
het eigenlijke hoofdthema van het boek: TIJD.
De verschillende soorten tijd die we kunnen
karteren, en natuurlijk de veranderingen als een
gevolg van de verstreken tijd. In connectie met
tijd wordt gesproken over objecten, hun attribu
ten en locatie, en op vragen daarover moeten
visualisaties van de tijd antwoord kunnen geven.
Hoofdstuk 4 behandelt de kartografische
analysemethoden en grafische middelen en
hoofdstuk 5 brengt de inhoud van de twee
vorige hoofdstukken samen: het karteren van
tijd, ofwel het uitdrukken van verandering.
Een rode draad in Kraak's onderzoek is na te gaan
in hoeverre waarnemingseigenschappen van
Bertin's grafische variabelen overeind blijven in
niet-conventionele kartografische toepassingen,
zoals bij 3D weergave of animaties, en dat wordt
ook hier nagegaan. Het weergeven van veran
deringen wordt bekeken vanuit het perspectief
van de objecten, van de attributen en van de
locaties. Om dan weer terug te keren naar de
kaart van Minard: met de Russische veldtocht als
voorbeeld worden al die aspecten gevisualiseerd,
hetzij in één enkele kaart, in een serie kaarten
('small multiples') of in een animatie. Dan blijkt
dat de kracht van Minard's bewegingskaart
ook in de generalisatie ligt: hij heeft het meest
wezenlijke aspect van de veldtocht - het verlies
aan mensenlevens - uitgekozen om de tocht
te karakteriseren, maar dat bracht ook informa
tieverlies met zich mee, zoals de verschillende
routes die Napoleons legercorpsen volgden, de
manier waarop de flanken gedekt werden, het
feit dat Napoleon een maand lang in Moskou
treuzelde, dat de meesten van Napoleons solda
ten al tijdens de tocht naar Moskou aan ziekten
stierven, en maar een betrekkelijk klein aantal op
de terugtocht door de kou omkwam.
Het laatste hoofdstuk bespreekt de interactieve
en dynamische omgevingen waarin tijdgebon
den gegevens kunnen worden geëxploreerd.
Dat blijft wat vaag, mogelijk omdat een meer
gedetailleerde beschrijving van de hierbij
benodigde programmatuur een te technisch
accent aan het boek zou geven. Maar aan het
eind van hoofdstuk 5 hebben de lezers al een
uitstekend overzicht gekregen over alles wat bij
de weergave van tijdsgebonden gegevens aan
de orde komt.
Bij zijn karakteristiek van de ontwikkeling van de
kartografie in hoofdstuk 6 beschouwt de auteur
'computer-assisted cartography' als iets anders
dan kartografie, en hij vergeet bij die ontwikkeling
de 'usability' te vermelden, het al door Bertin inge
geven streven om tot situaties te komen waarin
de ruimtelijke gegevens ook inderdaad met goed
gevolg gebruikt kunnen worden. Die bruikbaar
heid van de verschillende behandelde metho
den en technieken van weergave van tijd en
verandering had wellicht iets duidelijker kunnen
worden aangegeven. In de verwijzingen en de
plaatsnamen zitten wat slordigheden die er bij de
volgende druk uit moeten.
Maar juist door de combinatie met de ener
verende Russische veldtocht wordt het wat
abstracte thema 'weergave van tijd en verande
ring' een boeiend verhaal dat leest als een trein,
ook al omdat er door de verschillende aangedra
gen visuele analysetechnieken allengs allemaal
andere interessante gegevens over de veldtocht
naar boven komen. Ook wat dat betreft is het
boek knap geregisseerd.
Ferjan Ormeling
