57 regiogemeenten?
48 I
Geo-Info 1 2015-1
D«i H,
Ajhnuir
jU
4«%
'l-Crjiffl-lhaf
Apeldoorn
Z-ulfifirn
Utmfu
O-i" Arnhim Wimmwljk
DtivLiniihHFri -
TM
Miunlim
Nlfirmfni'.
vHinnpéntii
pi- mulmni
Ni'idkilbi*r up Iwm
G»n p—t».—f
J|> tlÉlWl w"i"
Tweehonderd jaar geleden bestond Neder
land uit 1.249 gemeenten. Op 1 januari 2015
zijn er daar 393 van over. Uit een objectieve
statistische analyse blijkt dat dit er nog
teveel zijn. De Nieuwe Gemeentekaart laat
zien dat Nederland het beste uit 57 regioge
meenten zou kunnen bestaan.
De arbeidsmarkt en reikwijdte van voorzie
ningen overstijgen de grenzen van de huidige
gemeenten. Dat frustreert efficiënt lokaal bestuur.
Juist nu steeds meer taken van het rijk naar
gemeenten worden overgeheveld zijn nieuwe
bestuurlijke grenzen nodig. Deze grenzen moe
ten zo goed mogelijk overeenkomen met de
feitelijke arbeidsmarkt en het profijtgebied van
voorzieningen. Nu worden er overal in Neder
land ad hoe samenwerkingsverbanden opgezet,
met problematische democratische legitime
ring. Ook dat probleem wordt met De nieuwe
gemeentekaart van Nederland ondervangen.
De onderzoekers van Atlas voor gemeenten heb
ben een objectieve methode ontwikkeld om de
optimale schaal van lokaal bestuur te bepalen.
Die methode houdt rekening met de feitelijke
reikwijdte en het verzorgingsgebied van werk,
zorg, onderwijs, winkels, cultuur en natuur. Op die
manier ontstaat een bestuurlijke indeling die effi
ciënt lokaal bestuur en een optimale allocatie van
publieke middelen en voorzieningen mogelijk
maakt. Het resultaat is een nieuwe gemeen
tekaart van Nederland. Volgens die kaart zou
Nederland het beste uitsz'regiogemeenten'kun
nen bestaan. Die nieuwe gemeenten doorsnij
den bestaande provincie-en gemeentegrenzen.
In die kaart valt op dat de gemeenten Haarlem
mermeer en zelfs Almere onderdeel uitmaken
van de nieuwe regiogemeente Amsterdam en
omstreken'. Beide hebben weinig voorzieningen
binnen de eigen gemeentegrenzen, waardoor
de meeste inwoners voor stedelijke voorzie
ningen zoals cultuur vooral op Amsterdam zijn
aangewezen. Voor Haarlem - net zo dicht bij
Amsterdam - geldt dat niet; die gemeente biedt
juist veel historisch gegroeide stedelijke voorzie
ningen binnen de huidige gemeentegrenzen,
waardoor die gemeente volgens de gehan
teerde methode als zelfstandige stad met een
eigen verzorgingsgebied uitde bus komt.
Hetzelfde geldt voor Delft in de regio Rotter
dam. Ook die gemeente wordt als zelfstandige
centrumstad aangemerkt, maar met een rela
tief klein afhankelijk ommeland, omdat dat gro
tendeels wordt'opgeslokt'doorde veel grotere
steden Den Haag en Rotterdam. Aan de randen
van het land is het beeld veel meer dat van een
duidelijke centrumstad, met een groot, con
centrisch afhankelijk ommeland. Groningen is
daarvan het beste voorbeeld. Die stad heeft in
de wijde omgeving weinig concurrentie, waar
door het afhankelijke ommeland zich uitstrekt
over een relatief groot geografisch gebied.
Van de 57 nieuwe gemeenten hadden er vijf
tig op 1 januari 2014 meer dan 100.000 inwo
ners - het ideaal dat in het Regeerakkoord
werd genoemd. Zeven nieuwe gemeenten
zijn kleiner dan 100.000 inwoners, maar alle
maal hebben ze meer dan 50.000 inwoners.
Gemiddeld hebben die nieuwe gemeenten
bijna 300.000 inwoners. De huidige gemeen
ten hebben gemiddeld ruim 40.000 inwoners.
De schaal van de beoogde nieuwe gemeenten
is dus van een totaal andere orde.
Volgens Gerard Marlet, een van de makers van
de nieuwe kaart, is Nederland met die nieuwe
bestuurlijke indeling klaar voor de toekomst:
"De nieuwe gemeenten zullen gemakkelijker
competente bestuurders en ambtenaren kun
nen leveren, die goed toegerust zijn om slag
vaardig om te gaan met de vele problemen en
taken waarvoor zij staan. Ze zullen zorgvuldiger
kunnen omgaan met belastinggeld, en dat
geld zo gericht en effectief mogelijk investeren
in de aantrekkingskracht en concurrentiekracht
van de verscheidenheid aan regio's waaruit ons
land bestaat. Daarvan profiteren naarverwach-
ting niet alleen de mensen en bedrijven in die
regio's zelf, maarook het land als geheel."
Optimaal gebied voor lokaal bestuur
Er is geen optimale gemeentegrootte. Maar er
is wel een optimaal gebied voor lokaal bestuur,
waarbinnen kosten en baten van publieke
investeringen in één hand komen te liggen en
de lusten en lasten van beleid door dezelfde
mensen worden gevoeld. Alleen binnen zo'n
gebied kan een optimale allocatie van publieke
