2015-3 I Geo-Info
47
Bort Koelewijn kijkt naar een van Schilders visualisaties en Schilder legt uit aan CdK Leen Verbeek.
m
Jans erfgoed als portfolio in gedrukte vorm over
handigd: een fraaie compilatie! (en Jan inmiddels
geridderd)
en de logo's van de provincie Flevoland. Toon
aangevend, beeldbepalend en identificerend.
Wanneer je je eenmaal hebt verdiept in de
bijzondere kartografie van Flevoland, waarover
meermalen in dit blad en in het verleden in
het Kartografisch Tijdschrift is gepubliceerd,
dan laten een paar dingen je niet meer los en
zie je de wereld anders: met de kleuren en het
lijnenspel van de grondlegger van deze speci
ale vorm van kartografie kom je in de wereld
van Jan Schilder. We mogen er geen grapjes
over maken, maar zijn naam heeft hij mee: hij
is erin geslaagd om landschappen en kaarten
vorm te geven, te begrijpen en af te beelden
alsof hij Schilder was. Nee: hij is het!
Dat werd op heldere wijze onderstreept door
Ferjan Ormeling, emeritus professor kartografie
van de universiteit van Utrecht. Hij begon zijn
toelichting op de Flevolandse kartografie vanuit
de parallellen die hij ziet met de situatie in
voormalig Nederlands-I ndië: ook daar bestaat
een strakke interactie tussen landmeetkundig
werk en kartografie, vaak gestoeld op een
onorthodoxe aanpak. Net als in Flevoland, waar
anders dan elders niet de gemeente, Rijks
waterstaat, kadaster, TDN of nutsbedrijven de
maat slaan, maar alles in eigen hand en onder
eigen regie werd afgehandeld door de afdeling
landmeetkundig werk (ALW) van de RIJP met
daarbinnen de sectie Bijzonder Tekenwerk. Vanaf
1965 werden bijzondere kaartproducties, zoals
inrichtings- en grondgebruikskaarten van het
dynamische ontwikkelingsgebied, vervaardigd.
Eerst nog op traditionele wijze maar al snel
werden ook daar de digitale productietechnie
ken ingevoerd. (Ormeling brak nog een lans voor
het aangesloten zijn bij een vakvereniging: door
deelname aan een door de NVK georganiseerde
studiereis naar de Engelse Ordnance Survey
en Hydrographic Service raakte Jan Schilder
geïnspireerd door vormgeving en kleurgebruik
van deze diensten. Ormeling koppelde daaraan
de oproep aan werkgevers hierin vooral facilite-
rend te zijn.) Na een vergelijk van de standaard
topografische kaart 1:25.000 met een Flevolandse
evenknie bleek waarom de laatste zoveel beter
was: communicatief, qua kaartinhoud, qua zeg
gingskracht en, niet onbelangrijk, qua actualiteit.
De toenmalige topografische dienst kon de
ontwikkelsnelheid in dit dynamische gebied niet
vangen met haar 10-jaarlijkse kaartvernieuwing
en dus maakte men dit product zelf. Zo werd
Flevoland steeds meer een kraamkamer van
nieuwe concepten. Ormeling nam de toe
hoorders mee in een fraai overzicht van wat er
allemaal tot stand is gebracht, zowel kartogra-
fisch als qua vormgeving en ontwikkeling van
eigenzinnig maar zeer functioneel symbool-
gebruik. Ook later, wanneer meer en meer via
beeldschermen werd gecommuniceerd, bleef
deze vorm van kartografie fier overeind; met
een weliswaar 'harder' kleurenpalet nog steeds
tot de verbeelding sprekend. Een mooi gebaar
was het om de opening van deze expositie ook
te beschouwen als de aftrap van het door ICA
georganiseerde IMY (International Map Year),
waarover later dit jaar in Geo-Info meer in een
kartografische special gewijd aan het IMY.
Jan Schilder bleef zoals gewoonlijk bescheiden
onder al deze mooie woorden en gaf in reflec
tie nog mee dat hij blij was zoveel betekend te
mogen hebben voor 50 jaar Flevokartografie.
Zijn liefde voor vormgeving, dienstbaarheid
aan visualisaties, het inspireren van jonge
mensen en zijn roeping om ruimtelijke
informatie vorm te geven stak hij niet onder
stoelen of banken. Hij heeft, daartoe gefaci-
liteerd in vele opzichten, de nieuwe wereld
vormgegeven.
Dat bijzondere feit bracht de met ambtsket
ting gesierde, maar buiten eigen territorium
opererende, Kamper burgemeester Bort Koele
wijn ertoe om zijn stadgenoot in het zonnetje
te zetten. Na een korte schets over Jans jeugd,
waarin hij al IJsselbeelden op papier vastlegde,
en langzamerhand zijn interesse voor tekenen,
schilderen en typografisch werk ontwikkelde,
zag hij een doorgaande lijn naar zijn latere
beroep als bijzonder kartograaf bij de RIJP.
Zijn inspiratie halend uit het landschap van
de IJsseldelta, objecten terugbrengend tot de
essentie door een speelse integratie van tech
niek en kunst en daarmee zijn eigen beeldtaal
ontwikkelend. Mens, kartograaf en kunstenaar.
Daar bleef het niet bij: Koelewijn mocht na
de gedenkwaardige woorden 'Het heeft Zijne
Koninklijke Hoogheid behaagd etc.' Jan Schil
der namens dezelfde Hoogheid de ereversier-
selen, behorend bij zijn benoeming tot Ridder
in de orde van Oranje Nassau, opspelden.
Hierna gaf Jan nog een fraai overzicht van zijn
carrière, ooit begonnen in het Flevo Gebouw te
Zwolle, terugblikkend op de ontwikkeling van
de kartografie onder en vanuit zijn handen, van
RIJP naar uiteindelijk de provincie Flevoland.
Kartografie begint in essentie in een punt.
Een landmeetkundig punt. Jan sloot af met de
conclusie dat we nu door al onze smartphones
en tablets zelf meetpunten zijn geworden.
Nieuwe kartografie?
Zoals in de vorige editie van dit blad aangekon
digd is deze expositie te bezichtigen tot 29 augus
tus; NieuwlandErfgoed te Lelystad (Oostvaarders-
dijk 0113)
RoelofKeppel, hoofdredacteur
