Armen kunnen niet
deelnemen aan
formalisatie-proces
door hoge kosten
Geo-Info I 2015-3
De landproblematiek in Oshakati wordt verder
gecompliceerd door het feit dat ongeveer 50%
van het gebied gevoelig is voor overstromingen.
Deze gebieden zijn al deels bebouwd door infor
mele grondbezitters, en dragen een verhoogd
risico op gedwongen verplaatsing, zelfs wanneer
zij zijn geregistreerd en erkend door de gemeente.
vinden zo veel mogelijk plaats onder toezicht
van het plaatselijke wijkontwikkelingscomité,
bestaande uit vrijwilligers aangestuurd door
het gemeenteraadslid die de wijk vertegen
woordigt in het gemeentebestuur. Dit comité
is een belangrijke leverancier van informatie in
het formalisatie-proces.
Figuur 4 - Illegaal grondbezit in Oshakati.
Oshakati
Oshakati (zie figuur 1) was van bijzonder belang,
omdat daar een innovatief flexibel landrechtsys
teem is getest. Het wordt beschouwd als een van
de meest recente innovatieve instrumenten voor
de bescherming van landbezit van de armen
binnen een stedelijke context. Het voorziet in
betaalbare, eenvoudige en beschermde rechten
die kunnen worden opgewaardeerd: een zoge
naamd start-landrecht en een landbezitsrecht.
De uitgevoerde testen bleken slechts beperkt
in opzet met een focus op landmeetkundige
methoden, er waren geen innovatieve landrech
ten uitgegeven en geregistreerd. De wet is pas in
2012 vastgesteld, vier jaar na het veldwerk. Echter,
er was al langere tijd een instrument in gebruik,
wat sterk lijkt op de principes van het flexibele
landrechtsysteem: de zogenaamde spaarge-
meenschap. Dit is een privaat initiatief, gesteund
door lokale organisaties zoals de Shack Dweller
Federation of Namibia (SDFN; Muller en Mbanga,
2012). De spaargemeenschap krijgt als groep een
groot stuk land van de gemeente toegewezen,
wat daarna onderling wordt verdeeld en waarbij
in eigen beheer individuele landrechten worden
uitgegeven.
Daarnaast bleek dat de meerderheid van
informele grondbezitters door de gemeente
wel werden erkend, wat ook als een innovatief
instrument kan worden beschouwd. Ondanks
het erkende informele grondbezit en de
spaargemeenschappen, blijven mensen zich
illegaal vestigen (zie figuur 4).
wordt opgeëist door het gemeentebestuur
van Lusaka als de traditionele autoriteit. Het
gebied wordt gekenmerkt door een snelle
verstedelijking met een levendige informele
grondmarkt. Het gemeentebestuur is begon
nen met de voorbereidingen om de wijk te
formaliseren door middel van de Wet op de
wijkverbetering. Een deel van Chazanga is als
wijkverbeteringsgebied aangemerkt waarbin
nen informele landbezitters een gebruiksrecht
kunnen verkrijgen. Volgens Matibini (2002) is
de toename van de rechtszekerheid van
uit juridisch oogpunt beperkt, omdat het
gemeentebestuur nog veel macht kan blijven
uitoefenen. In het verleden is de algemene
Zambiaanse landwet toegepast om individu
ele traditionele landrechten naar erfpacht om
te zetten, wat te beschouwen is als een con
ventioneel instrument. Dergelijke omzettingen
zijn juridisch onmogelijk op gemeentegrond,
maar hebben wel plaatsgevonden vanwege
de onduidelijkheid over de status van het
gebied. De overige informele landtransacties
Peri-urbaan Gaborone
Het grondgebied van Gaborone, de hoofdstad
van Botswana, is bijna volledig bebouwd.
Nieuwkomers worden grotendeels geab
sorbeerd in de omliggende dorpen, zoals
Tlokweng en Mogoditshane. In deze dorpen
gelden andere wetten dan in de stad; in de
dorpen is de tribale landwet van toepassing.
Deze wet heeft het oorspronkelijk traditionele
recht getransformeerd naar het overheids
systeem. Het biedt mogelijkheden voor de
verstrekking van certificaten van traditioneel
landbezit door het ingestelde landbestuur, de
zogenaamde lokale Land Boards. De meerder-
Chazanga
Chazanga is een informele wijk in het
noorden van Lusaka (zie figuur 5), die zowel
Figuur5 - Hoofdstraat Chazanga.
