de kaart en de bijzondere
it van Amsterdam
THEMA
2015-4 I Geo-Info
13
Figuur 2 - Interieur van de kaartenzaal op de tweede verdieping van Bijzondere collecties.
lingen op het gebied van boekgeschiedenis,
Joodse cultuur, kerkgeschiedenis, kartografie,
letterkunde, grafische vormgeving en zoölogie
is dit één van de grote erfgoedbibliotheken
in Europa. Het erfgoed in de Bijzondere
Collecties vertegenwoordigt vele discipli
nes in wetenschap en kunst en telt tal van
onvervangbare werken met museale kwaliteit,
van eeuwenoud tot hedendaags. De verza
melingen staan ten dienste van onderwijs
en onderzoek, maar ook van een algemeen
publiek. Stukken kunnen geraadpleegd
worden in de moderne onderzoekszaal en via
online beeldbanken. Ze worden uitgelicht in
tentoonstellingen, lezingen en presentaties.
Sinds 2009 vormen de Bijzondere Collecties en
het Allard Pierson Museum, beide gevestigd
aan de Oude Turfmarkt (Rokin), de divisie
Erfgoed van de Universiteit van Amsterdam.
Beide 'gezichten' van de divisie UvA Erfgoed
hebben een zelfstandige registratie bij de
Nederlandse Museumvereniging. In 2013
bezochten ca. 90.000 mensen de tentoonstel
lingen, onder andere over de befaamde en
omvangrijke 'Atlas der Neederlanden'.
Kartografie bij de Amsterdamse
Universiteitsbibliotheek
Het verzamelgebied van de afdeling Carto
grafie, Geografe en Reizen van de Bijzondere
Collecties van de UvA heeft betrekking op de
verzamelingen van kaarten, atlassen en globes
en op de geografische literatuur. De grote
omvang van deze collecties is mede bepaald
door het bruikleen van de bibliotheek en de
kaartenverzameling van het Koninklijk Neder
lands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) uit
1880. Beide hoofdclusters, de KNAG-collecties
en de nadien door de Universiteitsbiblio
theek verworven collecties, vertonen een
grote inhoudelijke en fysieke verwevenheid;
zij zijn in 125 jaar 'naar elkaar toe gegroeid'.
De verzameling weerspiegelt in grote lijnen de
geschiedenis van de westerse, in het bijzonder
de Nederlandse kartografie tot op heden.
De collectie Kaarten Atlassen behoort tot
de grootste in Nederland en tot de grotere
in de wereld. Het verzamelgebied omvat
175.000 kaartbladen en ruim 5.000 atlassen.
Vele honderden kaarten kunnen als uniek of
zeer zeldzaam aangemerkt worden.
Historisch geïnteresseerden en beoefenaren
van de geesteswetenschappen krijgen steeds
meer overwicht op geografen en kartografen.
Voor internationale onderzoekers vormt de
collectie Nederlandse (Amsterdamse) atlassen
en daarmee samenhangende kaarten een
zwaartepunt. Een sterk stijgende belangstel
ling voor kartografie en de kaartencollectie
komt van het brede publiek.
Samenwerking vindt regelmatig plaats met de
geografen en historici aan de UvA en de his-
torisch-kartografen aan de Universiteiten van
Utrecht en Leiden, in de vorm van colleges,
publicaties en begeleiding in het onderwijs en
onderzoek. Voor een uitgebreide geschiedenis
van de collectie en verdere achtergrond(en)
zie o.a. cf.uba.uva.nl/nl/collecties/kaarten/
publikaties/knagartikel.html.
Explokart in Amsterdam
In 2013 is aan de wetenschappelijke beoe
fening van m.n. de historische kartografie
in Amsterdam een nieuwe, krachtige en
belangrijke impuls gegeven door de verbinte
nis tussen de Bijzondere Collecties van de UvA
en het onderzoeksprogramma Explokart. Dit
onderzoeksprogramma stelt zich ten doel de
inventarisatie, ontsluiting, digitalisering en
bestudering van het kartografisch erfgoed
in Nederland te bevorderen. Het programma
werd meer dan drie decennia geleden
opgezet door professor Günther Schilder
en groeide uit tot een wereldwijd gerespec
teerd instituut. Onder de vlag van Explokart
verschenen tal van standaardwerken op het
gebied van de historische kartografie, zoals
Globi Neerlandici en de series Monumenta Car-
tographica Neerlandica en Atlantes Neerlandici.
