Het georefereren van oude
Geodesie Geo-informatica
IMY
De Universiteitsbibliotheek
Utrecht is voortdurend op
zoek naar nieuwe, innovatieve
manieren om de collectie te
ontsluiten. De kaartcollectie
van de UB bevat ongeveer
170.000 kaarten en atlassen van
na 1850 en ongeveer 6.000 oudere
kartografische documenten.
De afgelopen jaren zijn daarvan
120 waterschapskaarten en
I00vestingplattegronden uit de
periode 1600-1835 gedigitaliseerd;
men kan ze zien in twee web
tentoonstellingen, en niet
alleen als plaatje. Ze zijn ook
gegeorefereerd, waardoor ze in
Google Maps en Google Earth
kunnen worden bekeken.
26
Geo-Info I 2015-4
Door Elger Heere en Marco van Egmond
Het georefereren werd uitgevoerd door studen
ten van de Hogeschool Utrecht. Er zijn plannen
om het georefereren door bezoekers van web
tentoonstellingen uit te laten voeren. Dit artikel
gaat op zowel op deze web-tentoonstellingen
in als op de rol van de studenten die de kaarten
hebben gegeorefereerd.
Historische kartografie
aan de Hogeschool Utrecht
De opleiding Geodesie Geo-Informatica
is een bacheloropleiding bij het Instituut
Gebouwde Omgeving (IGO) aan de Hoge
school Utrecht. Van het curriculum van de
opleiding Geodesie Geo-informatica maakt
een aantal cursussen in de kartografie deel
uit. In het eerste jaar wordt, bij de basiscursus
Kartografie, ook aandacht besteed aan de
geschiedenis van de kartografie in Nederland.
Een probleem daarbij was, dat de meeste
studenten vooral geïnteresseerd zijn in
techniek en geo-informatica en niet zozeer
in geschiedenis. Er moest dus een oplossing
worden gevonden om de geschiedenis van de
kartografie aantrekkelijk te maken voor deze
groep studenten. Eén van de manieren om dat
te doen is door studenten actief met het oude
kaartmateriaal te laten werken. De kans om
dit te doen kwam van de Universiteitsbiblio
theek Utrecht, die een aantal van haar oude
kaarten wilde georefereren met de online
tool Georeferencer. Door studenten hiervoor
in te zetten konden veel kaarten in een korte
tijd worden gegeorefereerd, terwijl zij zelf de
weerbarstigheid van het werken met oude
kaarten ervoeren.
De leerdoelen voor de studenten van dit
project waren als volgt. Ze moesten:
de problemen ervaren van het werken met
oude kaarten;
een besef krijgen van de nauwkeurigheid
van oude kaarten;
leren werken met een cloud applicatie;
ervaren hoe crowd-sourcing in zijn werk gaat,
en wat de (on)mogelijkheden ervan zijn.
Web-tentoonstellingen Bijzondere
Collecties van de Universiteits
bibliotheek Utrecht
Het presenteren van digitale documenten in
hun context geeft een toegevoegde waarde.
De digitale tentoonstellingen van de Bijzon
dere Collecties van de Universiteitsbibliotheek
Utrecht bieden een uitgelezen selectie van
items uit de verschillende collecties.
De meeste van de tentoonstellingen zijn
thematisch van aard. De thema's die men
tot nu toe heeft gekozen voor een web
tentoonstelling zijn: sterrenkunde, kaarten van
Holland, 100 thematische kaarten, vestingplat
tegronden en kaarten van het waterbeheer.
De tentoonstellingen tonen afbeeldingen van
complete documenten met betrekking tot een
specifiek onderwerp, en geven over bepaalde
aspecten en details van de documenten
additionele informatie. De verschillende
items worden begeleid door gedetailleerde,
wetenschappelijke verklaringen. De tentoon
stellingen zijn te vinden via de website [1].
De twee laatstgenoemde thema's, vestingplat
tegronden en waterstaatkundige kaarten, zijn
de onderwerpen waar de studenten van de
Hogeschool Utrecht aan hebben meegewerkt.
Waterstaatkundige kaarten
In 1812 werd Gerrit Moll in Utrecht benoemd
tot professor in de wis- en natuurkunde. Ten
behoeve van onderwijs en onderzoek verza
melde hij een grote collectie documenten die
aan de universiteitsbibliotheek werd nagelaten.
De collectie bevat ongeveer 1.500 kaarten en
een tiental atlassen. Het is een zeer veelzijdige
collectie met een belangrijke plaats voor groot
schalige waterstaatskaarten van voornamelijk
Nederlandse regio's. Hieronder zijn meer dan 150
waterstaatkundige kaarten, samen bestaande uit
ongeveer 300 bladen, van de waterschappen, en
kaarten van al dan niet uitgevoerde rivieromlei
dingen, kanalen en dijken.
De waterstaatkundige kaarten binnen de
collectie Moll zijn gedetailleerd, nauwkeurig
en soms rijkelijk versierd. In dit opzicht vormen
