kaarten door studenten
THEMA
2015-4 I Geo-Info
27
Figuur 1 - Kaart van de Wieringerwaard, 1611, door de landmeter Adriaan Anthonisz. (Universiteitsbiblio
theek Utrecht, KAART: Moll 223).
zij niet alleen een belangrijke bron voor
het landschapsonderzoek, maar zijn ze ook
aantrekkelijk om naar te kijken. Bovendien pas
sen ze in een actueel Nederlands thema: het
creëren van meer ruimte voor waterberging
en rivieren in het landschap. Figuur 1 laat een
voorbeeld zien van een dergelijke kaart, hier
van de Wieringerwaard, één van de oudste
Nederlandse polders, uit 1611.
Tegenwoordig staat waterbeheer sterk in
de belangstelling. Vooral in Nederland waar
als gevolg van de klimaatverandering en de
stijging van de zeespiegel problemen met
de waterberging worden verwacht. Maar in
het verleden moesten de autoriteiten ook
maatregelen nemen met betrekking tot de
waterhuishouding. Oude kaarten getuigen
hiervan.
Vestingplattegronden
Tijdens de Spaanse Successieoorlog (1702-1713)
wilde de bevolking op de hoogte gehouden
worden over de oorlogshandelingen die in
Europa plaatsvonden. Boekhandelaren en
uitgevers kwamen aan deze vraag tegemoet
door brochures en folders uit te geven die de
oorlogshandelingen beschreven. De korte
teksten daarin gaven een overzicht van de
actuele situatie. Ook kranten rapporteerden
over de oorlog, maar deze waren vooral lokaal
of regionaal georiënteerd. Figuur 2 toont
een krantenkaart uit 1708, van de Slag bij
Oudenaarde. De uitgevers bereikte een groter
publiek met de publicatie van belegerings-
kaarten of nieuwskaarten: gedrukte kaarten
die een duidelijk beeld gaven van de bele
gering of veldslag, met of zonder toelichting.
Bovendien toonde de gedrukte vestingplatte
gronden de kracht van de versterkte Europese
steden. Naast deze belegeringskaarten en ves
tingplattegronden kwam tijdens de Spaanse
Successieoorlog een ander soort kaarten in
zwang: de ingenieurskaarten. Dit waren vooral
door militaire ingenieurs getekende, manus-
criptkaarten, die bedoeld waren om de lokale
vestingwerken te verbeteren. Het werk van
de militaire ingenieurs was zeer belangrijk in
de oorlogsvoering van die dagen. Beroemde
vestingarchitecten zoals Menno van Coehoorn
(1641-1704) en Sébastien Le Prestre de Vauban
(1633-1707) dankten hun reputatie aan hun
ontwerpen van de versterkingen.
De Universiteitsbibliotheek Utrecht herbergt
een grote collectie van deze belegeringskaar
ten, vestingplattegronden en ingenieurskaar
ten. Ze bieden een prachtig visueel beeld van
de gebeurtenissen tijdens de Spaanse Succes
sieoorlog. Ook van veel andere oorlogen in
de turbulente 18e eeuw heeft de bibliotheek
vaak uniek kartografisch materiaal in bezit.
Daarnaast zijn er kleinere aantallen kaarten die
getuigen van militaire operaties en situaties uit
de 17e en 19e eeuw.
Het georefereren
Het digitaliseren en online zetten van oude
kaarten is één ding, maar door de documen
ten te georefereren krijgen ze nog een extra
dimensie. Hierdoor wordt het mogelijk om de
kaarten te bekijken in bijvoorbeeld Google
Earth of in een GIS. Om deze georeferentie tot
stand te brengen, wordt gebruik gemaakt van
de online applicatie Georeferencer [2].
Georeferencer is een cloud-applicatie of
een SaaS (Software as a Service) die werd
geïncorporeerd in een, voor het publieke
