Waar komen portolaankaa
IMY
sïy^Beïwïïöiciös
Portolaankaarten zijn verrassend
realistische en nauwkeurige
zeekaarten van de Middellandse
Zee en de Zwarte Zee die
plotseling in Italië tijdens de
i3e eeuw verschenen. Opmerkelijk
is dat ze lijken te zijn getekend
op de Mercatorprojectie.
Hun oorsprong is volstrekt
onduidelijk ondanks stellige
beweringen door deskundigen
dat deze kaarten gewoon
middeleeuwse creaties zijn. Recent
geodetisch onderzoek heeft tot
opzienbarende conclusies geleid.
36 I Geo-Info I 2015-4
kRMRtHB ORmSitHBOMfli
Rio»rihis- n.flitwMïiifai
IVl:C:C:C
-'HM;aaSa>TIMT6IS
PSSGRIPSKMblRfHVrftKIfl
Het plotselinge verschijnen van portolaankaarten
in de dertiende-eeuwse maritieme handels
wereld van de Middellandse Zee is één van
belangste gebeurtenissen in de geschiedenis
van de kartografie. Wat betreft hun weergave
van de ruimte staan ze in scherp contrast met
de kartografie van intellectuele elite van de late
middeleeuwen, de zogenaamde mappae mundi,
die gebaseerd zijn op een mentaal model van
de wereld en waarin we de geografie nu slechts
met moeite herkennen. Het verschijnen van
portolaankaarten is een enorme sprong vooruit
in de kartografie. Het zette de toon voor karto-
grafische normen en praktijken voor de eeuwen
die daarop volgden.
Mappae mundi gaven op een kwalitatieve wijze
het wereldbeeld van de middeleeuwse chris
telijke mens weer (zie figuur i). Jeruzalem ligt
bijvoorbeeld in het centrum van een cirkelvormig
voorgestelde wereld en door de Rode Zee is het
pad getekend waarlangs Mozes de Israelieten naar
het Beloofde Land leidde. 'Monstrueuze rassen',
die overigens van Plinius de Oudere waren over
genomen, zijn weergegeven aan de randen van
de bewoonde wereld, ver van de invloed van het
Door Roel Nicolai
Figuur 1 - Here ford mappa mundi (1300).
kiUitkti Eïl»ï i k l k- E tk -i EES* EE1
«S |I rt .'■]][-li.rznv,'. Ilï.llli.dl .u 1111
it-u vv-i-L-jcgcci: «jf ctx 4. tW
ilS"h hTY
4EEgg&d ÏïïfinipiRnfVpjv.
