THEMA
2015-4 I Geo-Info
39
♦Carte Pisane
■Rice 3827
♦RS-3
Du I cert 1339
•Roselli 1466
Nauwkeurigheid van portolaan kaarten
l1 I I P I
Atlantische Atlantische Midd. Zee Midd. Zee Midd. Zee Egeische Zwarte Zee
kustN kustZ west centraal oost Zee
Figuur 3 - Nauwkeurigheid van de subkaarten (wortel van de gemiddelde kwadratische puntfout) van vijf
portolaankaarten.
Alle bestaande kwantitatieve onderzoeken
aan portolaankaarten benaderen de kaarten
als één enkele kaart, terwijl ik de kaarten bena
derd heb als zijnde opgebouwd uit deelkaar
ten. Dat is mogelijk door de hulp in te roepen
van statistische toetsing, een specialiteit van
de Delftse geodetische school. Dit maakt het
mogelijk om coherente groepen paspunten
te identificeren die met een deelkaart kunnen
worden geassocieerd.
Dan blijkt dat deze deelkaarten niet alleen
heel nauwkeurig zijn: de wortel uit de
gemiddelde kwadratische puntfout is zo'n 11
km (zie figuur3), maar de verdeling van een
portolaankaart in deelkaarten laat zien dat de
'oude' aanname van kartering van duidelijke
deelbassins onjuist is: er zijn soms aanzienlijke
overlapgebieden tussen de deelkaarten (zie
figuur 4).
Vooruitlopend op mijn conclusie dat de
technische kennis en kunde in de Middeleeu
wen onvoldoende waren voor de constructie
van zulke nauwkeurige kaarten, lijken deze
overlapzones te zijn gebruikt om de deelkaar
ten aan elkaar te passen. Dat verklaart ook
waarom er schaal- en oriënteringsverschillen
overbleven die gemakkelijk hadden kunnen
worden gevonden als middeleeuwse zeelui
met hoge nauwkeurigheid konden navigeren.
Figuur 4 - De portolaankaart van Petrus Roselli (1466) met 860 paspunten en de verdeling in deelkaarten (met dank aan de John Ford Bell Library, University of Minnesota).
