De Topografische kaart
en Basisregistraties
2oo jaar Topografie
In 1815 is de voorloper van Kadaster
Geo-Informatie (vroeger de
Topografische Dienst) opgericht.
Daarmee is een aanvang gemaakt
met het vanuit de overheid op
uniforme wijze vervaardigen van
landsdekkende topografische
(geo-)informatie.
18
Geo-Info I 2015-5
Door Wim Groenendaal en
Richard Witmer
Om direct vanuit die tijd de link te leggen
tussen de topografische kaart en de basisre
gistraties, is lastig. We kenden toen de term
basisregistraties nog niet en de topografische
informatie was voor een select militair gezel
schap beschikbaar. Je kunt echter ook stellen
dat, kijkend naar de kern van de basisregistra
ties, in het begin van de 19e eeuw al een eerste
basisregistratie het leven zag, al kunnen we
beter spreken van een uniforme landsdek-
kende kaart. Dit was de zogenaamde kaart van
Kraijenhoff, de 'Choro-Topographische Kaart
der Noordelijke Provinciën van het Koningrijk
der Nederlanden', op de schaal 1:115.200,
geproduceerd tussen 1809 en 1823.
Kijkend naar de huidige eisen die gesteld
worden aan een basisregistratie (zie kader) is
het echter formeel niet juist om al te spreken
over een basisregistratie.
betrouwbare en voor de doelgroep bruikbare
topografische informatie. Ook kon worden terug
gemeld, al was dit niet verplicht. Terugmeldingen
werden vastgelegd op liggerbladen die bij een
volgende herziening van de kaartbladen werden
geraadpleegd, zodat de informatie speciaal kon
worden gecontroleerd en indien nodig gewijzigd.
Dat zien we ook bij de huidige basisregistraties.
Daarbij gaat het ook om het beschikbaar stellen
en voor ieder toegankelijk aan te bieden van
bestendige informatie. Bronhouders worden
verantwoordelijk gehouden voor de actualiteit en
de kwaliteit van hun informatie. Hiervoor bestaat
wetgeving met een handhavingsprotocol en
verplichte terugmelding door gebruikers. Andere
partijen verzorgen de centrale opslag van de
gegevens en zorgen via kanalen voor een goede
beschikbaarheid.
Terugblik
Na de kaart van Krayenhoff werd vanaf 1840 tot
1864 gewerkt aan de totstandkoming van de
eerste landsdekkende uniforme 'Topographische
en Militaire kaart van het Koningrijk der Neder
land' op de schaal 1:50.000, ook wel aangeduid
met de naam stafkaart. Dit is in feite de voorloper
van de huidige TOP50NL. Deze kaarten werden
met tussenpozen van enkele tot meerdere jaren
herdrukt, al dan niet inhoudelijk herzien.
Vanaf 1884 verschenen de Bonnebladen: een
776-kaartbladentellende kaartserie in kleur op de
schaal 1:25.000. Hiervan verschenen meerdere
herdrukken en nieuwe uitgaven tot in de veerti
ger jaren van de 20e eeuw. Historisch geografen
beschouwen deze serie zeker als een basisregis
tratie van het Nederlandse landschap, avant-la-
lettre. Deze serie kan beschouwd worden als de
voorloper van de huidige topografische kaart op
de schaal 1:25.000, en naar de informatiedichtheid
als de voorloper van TOP10NL.
De Bonnebladen kunnen gezien worden als
basisregistratie om een aantal redenen. Zo
bevatte de kaarten authentieke gegevens, die
op uniforme wijze en met besef voor en controle
op kwaliteit zijn vastgelegd en verwerkt tot
Militaire verkenners worden
burgertopografen
Maar goed, terug naar de start van de topografi
sche informatie en het feit dat dit misschien wel,
de eerste basisregistratie van Nederland was.
Nieuwe, nu weer actueel gebruikte termen als de
'3B's', beschikbaar, bruikbaar en bestendig, waren
toen ook al van toepassing. In het 'handboek
voor militaire verkenningen' stonden duidelijk
voorgeschreven regels over op welke wijze de
in het terrein aangetroffen situaties op de juiste
schaal en kaart verbeeld dienden te worden.
Dit werd uitgevoerd door terdege opgeleide
militaire verkenners, die hun uiterste best
deden de voorgeschreven regelgeving op de in
Nederland voorkomende terreinsituaties toe te
passen. Zo ontstond toch een landsdekkende en
uniforme beschrijving van de topografie, waarbij
het vooral van belang was om het karakter van
het landschap, ook in de te maken kaarten, tot uit
drukking te laten komen. Toch ontbrak er nog wel
een en ander. Zo was de eerste informatie voor
een klein publiek beschikbaar, was de informatie
al 'oud' voordat deze beschikbaar kwam en was
niet over heel Nederland bezien de actualiteit van
gelijk niveau. Het topografisch vastleggen van
