200 jaar topografische kaarten online
THEMA
OPEN
kaart
In 2015 is het 200 jaar geleden dat topo
grafie een officieel onderdeel werd van
de Nederlandse overheid: op 18 februari
1815 werd het Topographisch Bureau
opgericht. Op www.topotijdreis.nl
kan je de kaartseries op verschillende
schaalniveaus en van de verschillende
jaren vergelijken. Zo wordt meteen
duidelijk hoe Nederland zich in de loop
der jaren heeft ontwikkeld. Ookvoor
de bezoeker zelf is de website een
tijdreis: hoe zag jouw buurt er uit toe je
geboren werd? Of ver daarvoor?
2015-5 I Geo-Info
29
Winifred Broeder
(zelfstandig kartograaf):
Een toepasselijker naam is er niet. Hoezeer de
tijdbalk je verleidt om te geloven, dat Nederland
er in een bepaald jaar daadwerkelijk zo uit zag,
je topotijdreis wordt bepaald door de kaartpro
ductie van de Topografische Dienst! Stel dat je
(goed ingezoomd) "topotijdreist" naar Rotterdam.
Tussen 1815 en 1850 zie je de stad binnen de stads
vesten. In 1850 verschijnen de lanen daarbuiten,
die overigens in 1694 al zichtbaar zijn op een kaart
van Johannes de Vou. Deze situatie houdt stand
tot 1879. In 1880 heeft de stad een metamorfose
ondergaan. De Zuidplas is gedempt, het spoor
naar Dordrecht verschijnt, net als het Noorderei
land, Het Park, de Koningshaven en de gevangenis
aan de Noordsingel. In de jaren die volgen gaat het
goed met de topografie. We kunnen het ontstaan
van de singels vrijwel "live" volgen. Na 1920
verandert dat. Spangen (1917) verschijnt pas in 1940
op de kaart. De gevolgen van de oorlog blijven
lang uit. Zo verdwijnt de oude Diergaarde, die in
1940 sneuvelde in het bombardement, pas in 1958
van de kaart. Fast forward naar het heden geeft de
kaart een ander beeld; het nieuwe Centraal Station
(2014) is al in 2012 op de kaart te zien. Het is waar:
het Kadaster is actueler dan ooit.
Edward Mac Gillavry
(adviseur kartografie en geo-ICT):
Terug in de tijd naar begin september 1995: Ferjan
Ormeling steekt tijdens de introductieweek van de
opleiding Sociale Geografie een verhaal af over de
maakbaarheid van de werkelijkheid aan de hand
van topografische kaarten. Zo'n tweehonderd
eerstejaars studenten luisteren in een Utrechtse
werfkelder naar zijn verhaal dat zich met name
richt op de omgeving van Soesterberg. Vanaf 1917
stond het militaire "Vliegkamp" trots op de kaart.
In een revisie van de kaartserie in 1953 verschijnt
op dezelfde plek plots een weidelandschap. In de
jaren '60 en '70 leek hetzelfde terrein weer terug
gegeven aan de natuur: de kaart toonde naaldbos
en heidegebied! In het westelijke gebied tekende
de kartograaf de sierlijke bogen van een Engels
landschapsontwerp, in het oostelijke gebied
strakke lijnen van een Franse tuin. Pas in de jaren
'80 wordt "Vliegveld Soesterberg" weer in al haar
glorie op de kaart ingetekend. Die sensatie van dat
eerste "college" komt weer helemaal tot leven tij
dens het spelen met deze applicatie. In een woord:
geweldig! Maar welke kaart zie ik precies op welk
schaalniveau? Dat had misschien verduidelijkt
kunnen worden in de tijdschaal.
Tjeerd Nijeholt
(adviseurgeo-informatie en auteur 'Handboek
Geo-visualisatie'):
Als een website, kaart of app rijke informatie
bevat, wil je al snel meer. Vergelijken in één view
(voor/na, of oost/west), doorzichtige lagen,
zoeken op elke, denkbare plaatsnaam, ook die
van historische gehuchtjes, et cetera. Wat zo'n
site dan niet kan, valt misschien op, maar wordt
geheel te niet gedaan door die prachtige data.
In de stadswijk waar ik woon, destijds platteland,
zie ik 'hooibergen' en een 'krankzinnigengesticht'.
Zo zal iedereen iets van zijn gading kunnen
vinden. Waar 20 jaar geleden de 'nerd' op zijn
verjaardag nog zware, 'unieke' atlassen kreeg van
het type 'vroeger en nu', zorgt deze site voor een
beter alternatief. De gegevens zijn digitaal en
altijd bij de hand, ook als je met je smartphone in
het buitengebied rondfietst. Zie je een toeristisch
bordje, een oud gebouwtje, of dat ene, volgens
jou geomorfogenetisch gezien zo bijzondere
heuveltje, dan heb je met deze site 200 jaar
informatie bij de hand om dat te kunnen checken.
Hier kunnen particulieren en bedrijven goed
gebruik van maken. Overigens, de 'play' knop
hoort volgens mij meer thuis in een showroom
van een app-bouwer, dan in de gereedschapskist
van de gebruiker van deze 'app'. De jaren gaan te
snel en het wit tussen de opeenvolgende jaren
levert een te schokkerig beeld. De interactieve
tijdbalk bevat vreemde schuine (huisstijl?) lijnen.
Ze suggereren een betekenis (kaartsoortovergan-
gen?), maar nergens wordt dit duidelijk gemaakt.
Jammer. Zo voeg je een vraag toe aan je site, in
plaats van een antwoord.
Frédérik Ruys
(information designer en datajournalist Vpro's
Onzichtbaar Nederland):
Deze mooie website doet niet meer of minder
dan datgene wat de paar knoppen op de interface
beloven: zoomen op een kaart en schuiven over
een tijdbalk: in de beperking kent zich de meester!
Bovendien blijf je dankzij de relatief snelle laadtijd
langer doorspelen. Vanzelfsprekend kan ik hierbij
weer mijn stokpaardjes opwerpen, zoals het
ontbreken van duidende labels, de onmogelijkheid
om POI's toe te voegen of uitsneden te bepalen
(om deze vervolgens via social media te delen).
Maar het grootste gemis is door de makers mis
schien wel het snelst op te lossen: een eenvoudige
'cross fade' naar de volgende kaart, dus zonder dat
het gebied in de transitie eerst wit wordt. Want tij
dens zo'n overgang kun je de verschillen tussen de
kaarten nog mooier zien.
