De Grote Van Gogh Atlas
\GCGÜ)
^4T1AS
Boek
46 I
Van Gogh kartograaf?
Nienke Denekamp, René van Berk,
m.m.v. Teio Meedendorp,
ISBN 9789047617983.
Geo-Info I 2015-5
Roelof Keppel
In Geo-Info verschijnen regelmatig boekbespre
kingen die op de één of andere manier een door
kijkje geven in de betekenis van ons vakgebied
binnen andere domeinen of soms rechtstreeks
een deel van ons vakgebied beschrijven. Wanneer
je aandacht dan bij de boekrecensies in het NRC
valt op De Grote Van Gogh Atlas, dan zijn de
verwachtingen hoog gespannen.
In dit prachtig uitgevoerde boek van 180 pagina's,
verluchtigd met heel veel prachtig en kleurig
beeldmateriaal - hoe kun je ook anders ver
wachten bij een dergelijke titel - zijn maar liefst
24 kaarten en kaartjes opgenomen. Nu moet
me direct van het hart dat deze dan weliswaar
mooi zijn uitgevoerd en duidelijk ondersteunend
aan de tekst, maar anders zijn dan een atlas
waarin je via het lezen van de kaart verdwaalt in
de wereld van het onderwerp. Daartoe zijn de
overige afbeeldingen beter in staat. De in het
boek verspreid opgenomen verzameling kaarten
dient letterlijk als drager, ondersteuner van het
verhaal. Over de kartografische kwaliteit van de
kaarten kan wel e.e.a. opgemerkt worden; soms
over het gekozen schaalgebied of de net wat te
summiere thematiek. Gaandeweg wordt duidelijk
dat het niet over de kaarten gaat. Uit de opzet
van dit boek blijkt dat de nadruk meer ligt op de
beschrijving van de levensloop van de beroemde
Nederlandse schilder Van Gogh ingebed in
een tijdreisverslag. Op welke plaatsen was Van
Gogh, wanneer was hij daar, wat deed hij daar,
welke schilderijen stammen uit die tijd en welke
gebeurtenissen vielen daarmee samen? Heel fraai
komt dat aspect naar voren in de consequent
doorgevoerde tijdbalkjes per hoofdstuk waar
mee in een compacte infographic tijd, plaats en
gebeurtenis worden samengevat. En dat over
de periode van zijn leven, van 1853 tot 1890. Deze
keer van Z tot A: van Zundert tot Auvers-sur-Oise.
Overigens wordt naast genoemde themakaartjes
ook een aantal fraaie overdrukken van historische
kaarten getoond: waaronder die van de provincie
Noord-Brabant, de spoorwegenkaart van Neder
land (1868), een stadskaart van Dieppe, Plan van
Amsterdam (1877) en De Amsterdamse Marinewerf
(1894). Op een pagina is zelfs een kartografische
schets van Van Gogh's hand te ontdekken: hierin
valt op dat de plattegrond van de beschreven
wandeling met zijn broer echt plat is, doch in de
linkerbovenhoek tot leven komt door een per
spectivische miniatuurschets van de kunstenaar.
Je hebt kaartenmakers en kunstenaars (en hen, die
dat weten te combineren; zie Geo-Info 2015-4).
In een vlot leesbaar geheel, met zeer veel en rijke,
mooi uitgevoerde illustraties (zoals de sfeervolle in
sepia uitgevoerde stadsbeelden uit die tijd), beleef
je in een paar genoeglijke uren niet alleen het
leven van de hoofdpersoon maar krijg je ook een
doorkijkje in de ontwikkeling van West-Europa in
die tijd. De bouw van de Sacré Coeur en Eiffeltoren
in Parijs, de wereldtentoonstellingen daar en in
Antwerpen, de mijnbouw in De Borinage, het
harde leven in Brixton, het noeste boerenleven in
Nuenen en Zweelo. Gedurende het tijdreisverslag,
waarbij de trein een door Van Gogh veelgebruikt
middel van vervoer is geweest, zie je het spoorwe-
gennet in Europa in een aantal decennia groeien.
Van Gogh probeerde het 'echte' leven te vangen
in groffe houtskool- of penseelstreken: 'Ik ploeg
op mijn doeken als zij op hun akkers.' Fraai
verbeeld in de inhoudsopgave; een tijdbalk met
daaronder weergegeven de beschreven onder
werpen, gekoppeld aan beeld, tijd en plaats.
In de beroemde Auberge Ravoux (Auvers-sur-
Oise), waar zijn sterfbed stond, is deze atlas op
29 juli 2015 gepresenteerd. Op de 125ste sterfdag
van Vincent van Gogh. Het boek geeft een mooi
en compact beeld van de plaatsen waar hij leefde,
woonde en verbeeldde. In Nederland, Engeland,
België en Frankrijk.
Een aanrader voor geïnteresseerden in kunst
historie in verbinding met plaats en tijd.
Een tijdreis waard!
