f.
"#10,-
gr 'cimwé
AX T>p) l
-y;
48
Geo-Info I 2015-6
op de kaart als in de tekst met hun coördina
ten aangegeven.
Dit principe, het opslaan van gegevens op
deelkaarten op basis van hun geografische
coördinaten wordt nog overal ter wereld
toegepast, vooral ook bij de nieuwe digitale
opslagmanieren zoals bij Google Earth of
Flickr.com (zie figuur 3). Hoe meer men op
het aardoppervlak inzoomt, hoe meer door
gebruikers geüploade foto's men kan aan
klikken.
Het is een onderwerp van wetenschappelijke
controverse of Ptolemaeus' geografische
handboek nu wel of geen kaarten heeft bevat,
maar op basis van de volgende argumenten
ben ik van mening dat dat wel het geval was,
en dat dat handboek ook inderdaad vanaf het
begin door de aanwezigheid van wereldkaar
ten en 26 deelkaarten de eerste atlas vormde
(het tegenargument is dat de oorspronkelijke
Geographia geen kaarten bevatte en dat die
er later, op basis van Ptolemaeus' tekenaan
wijzingen en zijn van coördinaten voorziene
plaatsnamenlijsten, aan zijn toegevoegd):
- In de overgebleven manuscripten, ook in die
welke geen kaarten (meer) bevatten, staan
opmerkingen in de marge die naar oudere
versies verwijzen die wel kaarten bevatten.
- De bestaande kaarten bevatten correcte
informatie die in de tekst van het handboek
foutief is weergegeven. Dus kunnen de
kaarten niet alleen op basis van de tekst zijn
gereconstrueerd.
- Bovendien bevatten de kaarten ook informa
tie die helemaal niet in de tekst vermeld staat.
Figuur3 - Het opslaan van ruimtelijke gegevens aan de hand van hun coördinaten, hier op Google Earth.
- Op basis van de overeenkomsten en
verschillen tussen de overgebleven kaarten
moet er rond het jaar 200 AD nog een
gemeenschappelijke versie van het kaartdeel
hebben bestaan, dus minder dan 40 jaar na
het tot stand komen van het werk (Stückel-
berger und GraBhoff 2006).
Ptolemaeus doet in zijn boek veel moeite
om de juiste volgorde te beschrijven om de
kaarten te plotten: men moet van links naar
rechts en van boven naar onder werken, zodat
de hand van de tekenaar van het al getekende
naar de nog niet getekende objecten kan
Ao.) üd >ftc
K KfO*-
doorschuiven. Dus komen meer noordelijk
gelegen objecten vóór de meer zuidelijke, en
de meer westelijk gelegen objecten vóór de
meer oostelijke.
Dat is Ptolemaeus' belangrijkste erfenis:
het mensen in staat stellen geo-infor-
matie op te slaan in het best mogelijke
ruimtelijke raamwerk, aan de hand van
de coördinaten en een indeling van
de wereld in (26) deelkaarten, en het
manipuleren van de schaal, zodat de
verzamelde gegevens duidelijk leesbaar
konden worden gevisualiseerd.
x*Pn* A-»»" '4*'
rW h. "W 1
Figuur 4 - Details uit kaarten van Spanje van verschillende Ptolemaeus-manuscripten, met beide twee mondingen voor zowel de Guadiana als de Gua
dalquivir, maar in de tekst staat er voor elke rivier maar één monding vermeld, en wel de meest oostelijke. De kaarten geven dus meer informatie dan de tekst;
daarom moeten er aparte voorbeelden of modellen voor de kaarten zijn geweest (illustratie uit Stückelbergers' Ptolemaios Handbuch der Geographie, 2006).
