De dienstkring
Henk van de Laak
Boek
v -< je
-"r* - - V-
✓- J
\T J
Henk van de Laak, De dienstkring.
De voordeur van Rijkswaterstaat,
242 pag., ISBN: 978-94-6247-047-7,
hardcover, full color, Den Haag, 2016
(www.bestelmijnboek.com €27,95)
-M
ZD ID - HOLLAND - "Vf L/\
'Til j
II.» r'*-4 h p"-
2016-3 I Geo-Info
15
Het boek gaat over de geschiedenis van het
fenomeen dienstkring, de organisatievorm
die meer dan 120 jaar bepalend was voor
Rijkswaterstaat. Deze districten in de vierde
managementlaag waren voor de gebruiker van
de rijksinfrastructuur de oren en ogen van deze
dienst en golden als 'de voordeur'. De bovenste
managementlagen kwamen elders al royaal aan
bod. De dienstkringen waren verantwoordelijk
voor zowel de natte als de droge infrastructuur.
Het boek schetst de gedetailleerde geschiedenis
(chronologisch en thematisch) van de interes
sante positie van deze laag van Rijkswaterstaat
van haar geboorte (circa 1884) tot de ophef
fing begin 21e eeuw. Het laat ook zien hoe
die meegroeide met de veranderingen in het
beheer en de omgeving. De landmeetkunde
speelt een beperkte rol, maar toch voldoende
om deze bespreking te rechtvaardigen.
Volgens een instructie van 1882 'verlenen de
opzichters hulp aan de ingenieurs bij het doen
van opnemingen, metingen, peilingen en
waterpassingen'. De titel van opzichter was voor
de waterstaatkundig ambtenaren intussen een
anachronisme geworden, maar dat terzijde.
Prachtig is een in een kader opgenomen verhaal
uit 1885 over de verhoudingen tussen de opzich
ter en zijn ingenieur-chef. Die kwam vaak bij de
genie vandaan en hoofdingenieurs heetten bij
Rijkswaterstaat dan ook overste. Men droeg uni
formen en gaf opdrachten op militaire manier.
Als hun chef op dienstreis wilde, moesten de
opzichters als palfreniers achterop hun rijtuig
zitten, op stopplaatsen de portieren openen en
salueren. Van later worden ook contacten met
de in 1931 opgerichte Meetkundige Dienst (MD)
genoemd. Toch had ik me inhoud kunnen voor
stellen over rivierkaarten, (weg)beheerskaarten
en de latere digitale topografische bestanden,
maar ze waren voor het dienstkringwerk maar
details, zo constateerde ik al in mijn loopbaan
bij de MD. Kaarten met ingekleurde dienstkring-
domeinen staan er wel in. Met ingeschreven
namen van de opzichters en dus voor één naam
te vernieuwen. De private cartograaf Jacob
Kuijper en de dito uitgever Hugo Suringar te
Leeuwarden zorgden in de 19de eeuw voor de
ondergronden. GEO staat ook wel in het boek,
maar is dan de afkorting voor de Grote Effici
encyoperatie van rond 1993. Overigens citeert
Van de Laak uit die tijd graag uit het jaarverslag
2005 van de Raad van State (Tjeenk Willink) over
Rijkswaterstaat als slachtoffer van de bureau
cratische/bedrijfsmatige logica. 'Een organisatie
zonder collectief geheugen vindt dagelijks opnieuw
hetwieluit', is de bekende topzin eruit
Ook voor (thematische) filatelisten is het een
aantrekkelijke publicatie door het gebruik van
zoveel mogelijk filatelistische afbeeldingen,
alsmede in een bijlage de postgeschiedenis van
Rijkswaterstaat. Puur daaraan zal het te danken
zijn dat MD-rayonchef Bèr Benda voorop
het boek achter een baak prijkt op de NAP
postzegel uit 1986. De auteur publiceerde ook
in Geodnfo2007-7/8 over 'Een filatelistische loep
op 75 jaar MD/AGI'. Bij een zin over het doen van
waterpassingen of peilingen prijkt een mooi
postwaardestuk met een Chinese landmeter uit
de vorige eeuw Aanbevolen.dat mooie boek!
De digitale bijlagen staan op www.laakland.nl/
dienstkringen.htm.
Adri den Boer
11
11 T
- o-irt.
L.> 4 ra ^C-
j 1
v -
V
Vjj, -
t'1 i'.. H- --r
-l,- 1 1
I NVjÜG.t 1 i i
i r in A |l A. T
'Werkkringenkaart' waterstaatsopzichters in 10e district, Ondergrond: elfde druk kaart Z-H van
Suringar, Leeuwarden 1883.
