Reden voor
ongerustheid?
Column
2016-3 I Geo-Info
Kaarten zijn statisch. Ze laten zien hoe een stukje van
de wereld er op een bepaald moment uitzag. De variatie is
in alle opzichten onbegrensd - maar hierop komt het toch
neer. De wereld om ons heen is niet statisch. Sterker nog: die
verandert iedere seconde. Door ingrijpen van de mens, door
de werking van de natuur. Door de stand van de zon, wolken,
regen en wind ziet de wereld er in elk geval voortdurend
anders uit. We denken daar meestal niet diep over na, zo
gewoon is het.
In de wisselwerking tussen de dynamische wereld en
een statische kaart doet zich iets geweldigs voor. We kunnen
reizen door de tijd. De mogelijkheid ontstaat om je een gefun
deerde voorstelling te maken van de inrichting van een stad,
het verloop van een rivier, het aanzien van de horizon wat
dan ook. Door juist de omgeving die je goed kent te bekijken
op een kaart van vroeger, zie je als het ware de werking van
de tijd - en de gevolgen daarvan.
Toepassing van digitale technieken geeft deze mogelijk
heid tot tijdreizen een geheel nieuwe dimensie. Wie kaarten
van dezelfde plek uit verschillende perioden min of meer over
elkaar kan laten 'bewegen' ziet het voortschrijden van de tijd
en de gevolgen daarvan voor de inrichting van het landschap.
Een aansprekend mooi voorbeeld daarvan is te zien op
www.topotijdreis.nl. Deze bijzondere applicatie is gemaakt
door het Kadaster in 2015, ter gelegenheid van het 200-jarig
bestaan.
Vanuit een kaart van Nederland kan op topotijdreis
worden ingezoomd, bijna tot op het niveau van huizen en
straten. En vervolgens kun je dan door middel van een schuif
over een tijdbalk het moment van 'opname' veranderen.
Zozie je bijvoorbeeld dat de landelijke buurt waar Vincent
van Gogh omstreeks 1882 woonde, aan de rand van de stad,
tussen Den Haag en Voorburg, enkele jaren later door de
opstuwende, stedelijke bebouwing geheel van karakter is
veranderd en onherkenbaar geworden is.
Al dit moois is niets minder dan geweldig. Wie zich de tijd
herinnert waarin ons 'slechts' papieren kaarten ter beschikking
stonden, zal daaraan misschien met nostalgie of zelfs heim
wee terugdenken. Maar de mogelijkheden die wij nu onder
handbereik hebben zijn zodanig snel, actueel en grenzeloos
dat zij alleen maar met groot enthousiasme kunnen worden
begroet.
Is de wereld dan echt alleen maar beter aan het worden
en is er niets meer te wensen over? Natuurlijk niet. Wie zich
verdiept in het aanbod van digitale kaarten en andere inter
actieve vormen van geografische informatie verheugt zich
al spoedig over de rijkdom en veelzijdigheid - maar wat ook
opvalt is: versnippering. Het lijkt erop dat tal van initiatieven
naast elkaar bestaan en dat van meerdere zijden gepoogd
wordt structuren aan te brengen en producten te laten
bloeien - maar net zo goed is mijn indruk dat er op dit punt
niet, of nog niet voldoende, wordt samengewerkt.
Naar de redenen hiervoor kan worden gegist, maar
enkele liggen voor de hand. Economische redenen, bijvoor
beeld: met een bepaald product wordt gewoon beoogd
geld te verdienen, en dat doet men gewoonlijk niet voor
een ander. Of redenen van 'representatieve' aard: met de
eigen collectie wordt de eigen reputatie en kwaliteit onder
de aandacht gebracht. Of redenen van technische aard: lang
niet overal is de infrastructuur of expertise identiek van aard
en kwaliteit, wat samenwerking op z'n zachtst gezegd niet
vanzelfsprekend maakt.
En de regie dan overkoepelend, geïntegreerd,
nationaal Of die er is weet ik gewoon niet. Uiteraard zijn
er de initiatieven van Digitaal Erfgoed Nederland maar
die vergen nog een vervolg. Er is HisGis,GeoPlaza Ik laat
er enkele ongenoemd opdat in reactie op deze column ook
daaraan nog de nodige aandacht kan worden besteed.
De 'Nationale Strategie Digitaal Erfgoed' ten slotte is een
impuls vanuit het Ministerie van OCenW, voor samenwerking
en verdeling van verantwoordelijkheden op landelijke schaal.
Dit heeft wel de aandacht getrokken - maar is het genoeg?
Het voert te ver om er hier en nu diep op in te gaan, maar in
dit belangwekkende document komt het woord 'kaarten' niet
voor. De komende tijd wil ik graag vaststellen dat dit geen
reden voor ongerustheid is. Van mijn bevindingen houd ik u
op de hoogte.
Reinder Storm
Conservator Cartografie, Geografie en Reizen
Bijzondere Collecties, Universiteit van Amsterdam
r.storm@uva.nl
