gement in ontwikkelingslanden
"Het gebruik van open
source software en
OGC standaarden
staat centraal"
open access data voor integraal waterbeheer in ontwikkelingslanden
2016-3 I Geo-Info
37
wordt dit jaar met kaartlezen geoefend tijdens
de practica ter voorbereiding van het veldwerk
in het Roer stroomgebied later in het curriculum;
hierbij worden veldkaarten met open access data
gemaakt. De Web Map Services van de European
Environmental Agency [i] worden onder andere
gebruikt om voor het veldwerk een indruk van
het studiegebied te krijgen en de ruimtelijke
verbanden tussen boven- en benedenstroom
te verkennen. Opde Markt in Delft zal worden
geoefend met GPS surveys met behulp van een
zelfgemaakte kaart met coördinatengrid. Ook
tijdens het veldwerk zal er veel aandacht zijn voor
plaatsbepaling, schaal en ruimtelijke relaties.
Open source en Open Courseware
De meeste studenten die al eens met GIS in
aanraking zijn gekomen, hebben met ArcGIS
gewerkt. In de meeste gevallen zonder een licen
tie. De belangrijkste reden die hiervoor gegeven
wordt, zijn de licentiekosten. Hoewel alle
UNESCO-IHE studenten een licentie voor ArcGIS
krijgen, is er in drie van de vier MSc-programma's
enkele jaren geleden voor gekozen de basis
GIS-cursus met open source software te doen
(QGIS). De belangrijkste redenen hiervoor zijn (i)
dat het bij een basis GIS-cursus over concepten
gaat die software onafhankelijk zijn en dus in elk
desktop GIS-pakket toegepast kunnen worden
en (2) dat studenten geleerd moet worden
dat ze keus hebben uit verschillende software
pakketten voor hun toepassingen en dat ze
met open source toepassingen vergelijkbare
analyses kunnen doen op het gebied van water
management. Dit geldt niet alleen voor GIS, maar
bijvoorbeeld ook voor modelleren. Hiermee kan
worden voorkomen dat dure licenties worden
gekocht door watersector organisaties in
ontwikkelingslanden. Dat geld kan beter gebruikt
worden voor acquisitie van kwalitatief goede
data en het verwerken ervan. Tevens wordt ille-
gaal gebruik van licentiesoftware hiermee tegen
gegaan, omdat studenten in aanraking komen
met alternatieven.
De vraag naar GIS-cursussen met open source
software is de afgelopen jaren toegenomen. De
waterbedrijven in Oeganda hadden bijvoorbeeld
bij Vitens Evides International (VEI), een fonds van
de Nederlandse waterbedrijven, gevraagd om
een QGIS cursus. Samen met VEI heeft UNESCO-
IHE hiervoor een cursus ontwikkeld die online
beschikbaar is gemaakt als Open Courseware [2].
De Open Courseware biedt vrije toegang tot de
lectures, oefeningen, data en screencasts, maar
zonder begeleiding. Indien er toch behoefte is
aan begeleiding kan men zich inschrijven voor
een short course in Delft [3]. Ook kan er voor
organisaties een zogenaamde Tailor Made Trai
ning (training op maat) worden georganiseerd
die aan specifieke behoeften voldoet.
Spatial Data Infrastructures
Behalve in het onderwijs speelt geo-informatie
een belangrijke rol in de CD-projecten die te
maken hebben met integraal waterbeheer en
Delta Planning. Terwijl in Europa een evolutie
heeft plaatsgevonden van proprietary data
naar open access data, is er in ontwikkelings
landen nog veel werk te verrichten. In de hele
informatieketen van data acquisitie tot gebruik
valt nog veel te verbeteren.
Hoewel de data verzameld door overheden
in ontwikkelingslanden vaak niet aan onze
kwaliteitseisen voldoet, data acquisitienetwer
ken niet dicht genoeg zijn en de data slecht
toegankelijk is (op papier, verschillende versies
op USB sticks of harde schijven, gebrek aan
metadata), wordt de data door de overheden
wel gezien als een product waar voor betaald
moet worden. Men kan alleen via de juiste
contacten aan deze data komen.
Om deze situatie te verbeteren helpt UNESCO-
IHE in verschillende landen en stroomgebieden
bij het opzetten van Spatial Data Infrastructures
(SDI). Het gebruik van open source software en
OGC standaarden staat hierbij centraal.
Opzetten van SDI's is niet zozeer een technisch
probleem maar vergt vooral een cultuurver
andering. Daarom is er voor de implementatie
een roadmap ontwikkeld, welke voor het eerst
toegepast is in de watersector in Bénin. Voor het
ontwikkelen van het Delta Plan van de Ouémé
was een nationaal water informatiesysteem
nodig, waarmee watersector organisaties in
Bénin hun data kunnen delen. UNESCO-IHE
heeft samen met het Ministerie van Water en het
Nationaal Water Instituut (INE - Institut National
de l'Eau) de roadmap toegepast en het Système
National d'Information sur l'Eau (SNIEAU [4])
opgezet. Een Keniaans geo-IT bedrijf, Upande
Ltd., heeft de technische ondersteuning gele
verd. In september 2016 zal een door Nuffic gefi
nancierde Tailor Made Training worden gegeven
die moet zorgen dat het SNIEAU gebruikt gaat
worden in de watersector van Bénin en dat het
beheerd kan worden door INE.
Een ander voorbeeld is de SDI die in het kader
van het door Nederland gefinancierde Mau
Mara Serengeti Sustainable Water Initiative
(MaMaSe, zie figuur 2) is opgezet voor het
stroomgebied van de Mara [5]. Ook hier werd
de technische ondersteuning door Upande
geleverd. Upande werkt in Kenia nauw samen
met Deltares, ITC en UNESCO-IHE.
