Gevaarlijke plek
Column
2016-4 I Geo-Info
Ik nodig u uit om mee te doen aan een klein experiment.
Ga eens rustig met het blad Geo-Info achterover zitten en
geef voor uzelf antwoord op de volgende vragen. A: wat is
de meest gevaarlijke plaats waar u ooit bent geweest? B: wat
is de mooiste plek waar uw bent geweest? En C: wat is de
saaiste plek waar u bent geweest?
Bent u er al uit? Waarschijnlijk schieten er allerlei flarden
van plaatsen door uw hoofd en blijven de gedachten hangen
bij een paar plekken die gevaarlijk, mooi of saai zijn. Ik moest
bijvoorbeeld bij een gevaarlijk plek direct denken aan mijn
verblijf in Kameroen een aantal jaren geleden. In het kader
van een projectexcursie reden we door het tropisch regen
woud. Voor mij een onvergetelijke ervaring omdat dit mijn
eerste kennismaking met het tropisch oerwoud was. In ons
excursiegebied waren houthakkers actief. Ze hadden formeel
toestemming van de regering om tropisch hardhout uit het
bos te halen, maar de lokale bevolking was daar niet zo blij
mee. Na ruim een dag rijden door nauwe bospaden konden
we niet verder. Een stevige boom versperde ons de weg.
Toen we de boom probeerden te verwijderen sprongen er
drie mannen met forse kapmessen uit de struiken. Plotseling
veranderde voor mij een gewone bosweg in een gevaarlijke
plek. Of anders geformuleerd de neutrale ruimte van de
bosweg veranderde voor mij plotseling in een zeer emotio
nele plaats....
In het Engels wordt dit verschil heel fraai aangeduid met
"space versus place'! Onder space verstaan we de neutrale
ruimte zoals we die ook vastleggen in onze spatial informa
tion systems of ruimtelijke informatiesystemen. Onder place
verstaan we de ruimte waaraan we als mens een bepaalde
betekenis toekennen. Het verschil tussen space en place is
uiteraard niet nieuw en werd al in 1977 door Yi-Fu Tuan in
zijn boek Space Place: The Perspective of Experience uitgebreid
beschreven. Volgens Tuan is space een abstracte beschrijving
van een locatie, terwijl place een locatie is waaraan we als
mens een bepaalde emotionele lading toekennen. Een bos
perceel van 1000 bij 1000 meter met bomen van 80 jaar oud
is een voorbeeld van een space-beschrijving. Een idyllisch bos
met romantische paden waar je heerlijk kunt wandelen is een
voorbeeld van een place-beschrijving.
Binnen ons vakgebied richten we ons tot nu toe vooral
op de beschrijving en analyse van space. We streven een
formele beschrijving van de ruimte na en slaan die ook
op in onze informatieststemen. Prima natuurlijk, maar niet
voldoende. In de toekomst dienen we veel meer aandacht
aan place-beschrijvingen te schenken. Waarom? Ik zie drie
hoofdredenen.
Ten eerste nemen we steeds vaker de mens als actor mee
in onze ruimtelijke modellering. Hierbij past natuurlijk ook de
perceptie van de mens op de ruimte in de vorm van place-
beschrijvingen. Dat doen we tot nu toe nog te weinig.
Ten tweede verzamelen de burgers zelf zowel passief
als actief steeds meer ruimtelijke gegevens. Naast formele
bijdragen aan bijvoorbeeld OpenStreetMap gaat het veelal
om meningen over plaatsen en persoonlijke beoordeling van
de omgeving. Twitter is een voorbeeld van een platform waar
bij we vooral percepties over onze omgeving verzamelen.
Deze gegevens dienen, na overigens een gedegen screening
en analyse, ook een plek te krijgen in onze informatiesyste
men.
Ten derde klagen we binnen ons vakgebied regelmatig
over het onvoldoende benutten van onze informatie door
beleidsmakers. We wijten dat dan meestal aan onbegrip en
gebrek aan kennis (natuurlijk aan de kant van de beleidsma
kers). Zelf denk ik dat de oorzaak dieper ligt. Wij zijn vooral
space gericht en zij vooral place-gericht. Beleidsmakers heb
ben rekening te houden met plaatsemoties van de burgers.
Die zitten niet in onze informatiesystemen.
Kortom, een "gevaarlijke plek" dient een plaats te krijgen in
onze informatiesystemen. Dit doen we niet door de huidige
wijze van werken overboord te zetten. Een formele, op space
gerichte beschrijving van de werkelijk heeft nu en in de
toekomst zijn waarde. We dienen deze echter aan te vullen
met een meer emotionele place-beschrijving. Dus naast een
spatial informatiesysteem ook een platial informatiesysteem.
Arnold Bregt,
Hoogleraar Geo-informatiekunde,
Wageningen Universiteit.
(amold.bTegt@wuT.nl)
