2016: International Year of Glob
en International Map Year
De rol van atlassen bij beeldvorming; een denkoefening voor 3 havo/vwo
Om mensen te laten zien hoe
kaarten en atlassen helpen om
de wereld beter te begrijpen,
hebben kartografen en geodeten
wereldwijd 2016 uitgeroepen tot
International Map Year. Ook voor
geografen is 2016 een speciaal
jaar; zij hebben wereldwijd 2016
uitgeroepen tot International
Year of Global Understanding
om mensen na te laten denken
over duurzaamheid en over de
invloed van hun doen en laten
op de leefomgeving van anderen.
Om die twee initiatieven te
combineren, is deze les ontwikkeld
voor scholieren van 3 havo/vwo.
8
Geo-Info I 2016-5
Door Ferjan Ormeling
Joop van der Schee
1. Wat kaarten en atlassen wel en niet
vertellen
Het jaar 2016 is uitgeroepen tot het International
Year of Global Understanding (IYGU). Waarom?
Om mensen overal in de wereld te stimuleren
na te denken over duurzaamheid en globali
sering in hun eigen leefomgeving. En ook om
mensen oog te laten krijgen voor de invloed
van hun doen en laten op de leefomgeving
van andere mensen. Duurzaamheid betekent
zo met de wereld omgaan dat ook volgende
generaties er goed kunnen leven.
Het jaar 2016 is ook uitgeroepen tot het
International Map Year. Waarom? Om mensen te
laten zien hoe kaarten en atlassen helpen om
de wereld beter te begrijpen.
Vraag 1: Wat zie jij van globalisering in jouw
leefomgeving?
Vraag 2: Kun je een voorbeeld noemen van een
kaart die je helpt de wereld beter te begrijpen?
Mensen kijken allemaal op hun eigen manier
naar de wereld waarin ze leven. Maar dat rea
liseren we ons niet altijd. Hoe mensen kijken
is voor een belangrijk deel aangeleerd op
school. En daar hebben schoolatlassen een rol
bij gespeeld. Aan de hand van schoolatlassen
leer je de wereld kennen en in te delen en ook
je een mening te vormen over allerlei dingen.
Ook over duurzaamheid en globalisering.
Schoolatlassen zijn niet neutraal. Dat blijkt uit
de onderwerpen die wel of niet aan de orde
komen zoals klimaatverandering, verkeersdrukte,
criminaliteit, armoede en milieuvervuiling. De
ene atlas besteedt meer aandacht aan bepaalde
onderwerpen dan de andere. Niet alleen de
onderwerpen verschillen per atlas, ook wat de
kaarten in een atlas vertellen. De atlasmakers
bepalen wat je in een kaart te zien krijgt.
We starten met je eigen schoolatlas om te
zien hoe die in elkaar zit en hoe de atlasmaker
aankijkt tegen de wereld en tegen duurzaam
heid en globalisering. Daarna kijken we naar
een buitenlandse schoolatlas om te zien hoe
die verschilt van onze eigen versie.
2. Het verhaal van een atlas
In een verhaal gebeurt er altijd wat en gebeur
tenissen worden in een bepaalde volgorde
verteld. Sommige gebeurtenissen krijgen meer
aandacht dan andere, omdat de verteller ze
belangrijker vindt. Een atlas vertelt ook een ver
haal. Een verhaal over hoe gebieden op aarde
verschillen in natuur (hoogte, klimaat, planten
groei) en cultuur (taal, godsdienst, gewoonten).
Een verhaal ook over hoe mensen in die gebie
den leven. In de atlas staan natuurlijk ook de
namen van de gebieden, plaatsen, rivieren en
bergen die in het verhaal belangrijk zijn. Al die
namen samen noemen we topografie (topos
betekent plaats en grafie betekent schrijven).
Een atlas begint meestal met de dingen die heel
belangrijk zijn zoals het eigen land. In figuur 1 zie
je welke kaarten van Europese gebieden in de
eerste Bosatlas uit 1877 stonden. De pijltjes geven
de volgorde aan. Die atlas begon met Nederland,
dan de Alpen, dan Duitsland, et cetera.
Figuur 1 - De volgorde van de kaarten van Europese
gebieden in de eerste Bosatlas uit het jaar 1877.
Een tweede ding dat opvalt is dat landen die
volgens de atlasmakers belangrijk zijn, op een
grotere schaal zijn afgebeeld of meer kaarten
hebben. Figuur 2 laat zien dat er in de Bosatlas
van 2001 veel kaarten van Nederland stonden
en maar weinig van Azië. In figuur 2 kun je ook
zien dat Nederland verhoudingsgewijs minder
kaarten had in 1877 dan in 2001.
Vraag 3: Wat is de volgorde van de afgebeelde
gebieden in jouw schoolatlas? Welke landen in
Europa komen eerst en welke laatst? Vind je dat
logisch?
Vraag 4: Hoeveel van de kaartbladen in je
schoolatlas zijn aan Nederland gewijd? Hoeveel
is dat van je hele atlas?
IcftitdinBïiJ
Ver
Kminkfijk.
DuilBtard,-
