39
2016-5 I Geo-Info
Tussen 1877 en 1879 ziet men daar het plotse
linge verschijnen van de Kongorivier op de kaart,
nadat Henry Morton Stanley die had ontdekt, en
de watervallen die het bevaren van deze rivier
hadden verhinderd. Na een aantal jaren van
onzekerheid waarheen de bovenloop van de
rivier de Ubangi stroomde, wordt op de editie
van 1890 de Ubangi met de Kongo verbonden,
en daarna wordt ook het dichte riviernetwerk in
het Kongobekken ingevuld. In dezelfde periode
zien we ook de geleidelijke verandering van
de vorm van het Victoriameer en de Albert- en
Edwardmeren ten westen ervan.
Een ander voorbeeld van exploratie is het Noord
poolgebied, waar de witte gebieden op de kaart
als onontdekt gelden. Dat witte gebied verandert
continu van vorm, mede omdat er nog eilanden
groepen zoals de Nieuw-Siberische eilanden en
de Noord-eilanden in het al wel als geëxploreerd
aangegeven niet-witte gebied werden ontdekt.
Natuurlijke veranderingenGrote gebieden op
aarde zijn onderworpen aan door de natuur ver
oorzaakte veranderingen, zoals het Tsjaadmeer (zie
figuur 9) dat toen het voor het eerst werd bezocht
door Britse en Duitse ontdekkingsreizigers een
grote omvang had, maar dat vanaf 1904 kleiner
werd en binnen tien jaar werd teruggebracht tot
5 kleine meertjes, om in de dertiger jaren weer tot
één groot meer te groeien. Een ander voorbeeld
is de Krakatauvulkaan in Straat Sunda, die voor zijn
kolossale uitbarsting in 1883 al aan het groeien
was, en onmiddellijk na de uitbarsting voor het
ontstaan van additionele eilanden in Straat Sunda
zorgde, die binnen twee jaar weer waren verdwe
nen. Najaren ontstond er in het centrum van de
voormalige uitbarstingsvulkaan een nieuw eiland
je, Anak Krakatau ofwel het kind van Krakatau.
Door de mens veroorzaakte veranderingen: Hiervoor
zijn er twee voorbeelden, de Argentijnse pampa's
en de haven van Amsterdam. In Argentinië (zie fi
guur 10) worden er in de jaren 70 van de 19e eeuw
vanuit havens aan de kust een aantal spoorlijnen
richting binnenland aangelegd. De havenplaats
Rosario profiteerde daar het meeste van. Het duur
de tot de 1890er jaren voordat de hoofdplaats
ook met het noordelijke binnenland verbonden
was. In 1892 werden Rosario en Buenos Aires met
elkaar verbonden, wat de bouw van een aantal
lange bruggen nodig maakte. Daarna, vanwege
een sterke toename in de vraag naar vlees in
Europa in de eerste tien jaar van de 20e eeuw wer
den de pampa's door de bouw van spoorwegen
opengelegd, om het vee naar de slachthuizen en
de havens te kunnen vervoeren.
In tegenstelling tot Rotterdam dat direct be
reikbaar is gemaakt vanuit zee, is de haven van
Amsterdam alleen toegankelijk via sluizen van
wege het verschil in waterniveau. Deze sluizen,
in Amsterdams voorhaven IJmuiden, moesten
telkens weer vernieuwd worden vanwege de
alsmaar groter wordende schepen. In figuur 11
zijn de veranderingen in deze voorhaven zicht
baar. Sedert hun constructie in 1876 zijn de
sluizen in IJmuiden nu al acht maal vergroot,
en er wordt nu in 2016 aan de negende ver
groting gewerkt, die zal resulteren in een 18m
diepe sluis van 500 bij 65m.
Politieke veranderingen: Omdat er bijna geen editie
van de Bosatlas is waarin de grenzen van de Zuid-
Amerikaanse staten hetzelfde zijn als in de vorige
of volgende editie is Zuid-Amerika een prachtig
studiegebied voor het nagaan van grensveran-
deringen. Van 1879 tot 1884 (figuur 12) verander
den, vanwege de om de salpeter-voorraden in de
Atacama-woestijn gevochten oorlogen de gren
zen tussen Chili en Bolivia en later tussen Chili en
Peru. Meer noordelijk herwonnen Peru, Ecuador
en Colombia van Brazilië gebied dat vroeger,
voor hun onafhankelijkheid tot het bezit van de
Spaanse kroon had behoord.
Van 1884 tot 1899 veranderde de politieke status
van de provincie Arica, thans in Noord-Chili twee-
Figuur 8 - De exploratie van het Kongobekken in Afrika, gebaseerd op opeenvolgende edities van de
Bosatlas: natuurkundige kaarten van Afrika uit de edities 1 (1877) tot en met 14 (1899).
yr,
flftlï{
Figuur 9 - De veranderingen in de oevers van het Tsjaadmeer in opeenvolgende atlasedities (van 1885
tot en met 1932).
