Wat te denken van een
Pokémon GO-game
voor voedselverspilling?
Jagen op left-overs in
de agrifood-keten
Geo-denkers kunnen
het verschil maken
48
Geo-Info I 2016-5
voldoende, veilig en gezond voedsel duur
zaam wordt geproduceerd, gedistribueerd en
geconsumeerd, tegen een eerlijke prijs.
Korte ketens
Deze digitaal transparante, verbonden keten
zal een driver worden voor nieuwe verbin
dingen. In het algemeen wordt aangenomen
dat een kortere keten één van de belang
rijkste sleutels is naar meer transparantie en
duurzaamheid. In een korte keten is sprake
van een directe(re) relatie tussen producent
en consument. Naast meer transparantie en
duurzaamheid leidt dit tot een eerlijker positie
voor de boer en kansen om de consument
voedselbewust te maken.
Het "Internet of Food" faciliteert dit proces,
want zonder state of the art ICT zal dat niet
lukken: In deze nieuwe ketens wordt gebruik
gemaakt van een mix van e-commerce,
big-data-marketing-analytics, smart logistics,
digitale marktplaatsen, en van nieuwe com
munities (van consumenten én producenten)
ondersteund door social media.
In de digitaal verbonden keten zal er verschui
ving plaatsvinden van aanbod sturing, zoals
thans het geval is, naar vraag sturing. Wat leidt
tot minder verspilling, betere prijzen, en tevre
den consumenten. Dit kan ons ook verder
helpen bij het ontwikkelen van "personalized
food": Voedsel op maat, toegesneden op een
persoonlijke situatie, leeftijd, gezondheid,
voorkeur.
"Smart Agrifood Regions": de keten in
relatie tot de leefomgeving
Er is veel behoefte om de keten in interactie
met de leefomgeving te verduurzamen, en
kringlopen te sluiten. We kunnen op deze
wijze op zoek gaan naar betekenisvolle inno
vaties en nieuwe verdienmodellen. Door het
digitaal verbinden van de "smart" leefomge
ving met de "smart" agrifood-keten krijgen we
beter inzicht in het effect van de keten op de
leefomgeving.
Er ontstaat intussen steeds meer draagvlak
om "de regio" (de stad en de groene ruimte)
weer te beschouwen als een agrifood "unit"
die (uiteraard in een mondiale context) circulair
moet functioneren. Waar productie en con
sumptie weer een ruimtelijke, regionale relatie
met elkaar heeft. Waar kringlopen van nutriën
ten weer sluitend zijn, en waar reststromen zo
mogelijk binnen de regio worden verwaard.
Informatie speelt in deze setting een uitermate
belangrijke rol, en zeker ook geo-informatie:
enerzijds bijvoorbeeld voor het plannen
(beleid, ruimtelijke ordening), maar anderzijds
ook om het systeem als "smart region" te laten
opereren en te monitoren. De smart regions
verbinden hierbij tevens de sensoriek van de
smart farms en smart cities.
De boer van de toekomst
De digitaal verbonden keten zal ook helpen bij
het opzetten van nieuwe business modellen.
Denk bijvoorbeeld aan een boer die in de
nabijheid van de stad niet alleen zorgt voor
voedsel maar ook andere diensten levert:
energie, zorg, recreatie, natuurbeheer, water
beheer of zelfs biodiversiteit. De boer creëert
hiermee stevige toegevoegde waarde voor
de stedeling en voor de samenleving en zal
daar ook voor gewaardeerd worden. Voor een
belangrijk deel zijn dit (geo-)informatievraag-
stukken. Waar zijn welke diensten kansrijk?
Waar kunnen we op welke wijze energie
opwekken? Waar moeten we welke vormen
van zorg aanbieden (vraag/aanbod-analyse)?
Hoe kunnen boeren participeren in een nieuw
lokaal voedselsysteem? In een verbonden en
datagedreven keten kunnen de antwoorden
worden gevonden.
Iedereen boer
Maar ook complete out-of-the-box-concepten
worden mogelijk: consumenten in de stad
kunnen middels nieuwe technologie zelf
"boer" worden, en dan doel ik niet op grond
gebonden stadslandbouw. Zo heeft het MIT
Media Lab een concept ontwikkeld onder de
naam "Food Computing". Dit concept heeft
tot missie: "bring out the farmer in everyone".
Ze willen open source ecosystemen bouwen
voor het produceren van voedsel, toegankelijk
voor iedereen, op elke locatie, dus ook thuis.
Zo hebben ze een open source "Food Com
puter" (groeikast) ontwikkeld, via het internet
met de cloud verbonden en aangestuurd.
Er worden zo "in huis" computergestuurd
gewassen geteeld zonder daglicht. De data
van deze Food Computer community in de
cloud vormen een collectieve kennisdatabank
voor de aansturing en optimalisering van deze
productie-eenheden.
Data governance in de agrifood-keten
Voedsel wordt bits en bytes, de keten wordt
datagedreven en dat schept nieuwe moge
lijkheden en kansen. De consument kan
weer aan het stuur geraken, en we kunnen
krachtige verbindingen leggen met de slimme
leefomgeving.
Keerzijde van de data gedreven keten is het
gevecht om de data positie in de keten. Data
is macht, ook hier. Er is dus zeker ook een
scenario denkbaar waarbij huidige sleutelspe
lers in de keten de macht definitief naar zich
toe kunnen trekken door bewust in te zetten
op Big Data.
Of ontstaat er een nieuwe "food Google" die
als relatieve buitenstaander zich in de keten
nestelt en de keten kan regisseren? Of gaat
er daadwerkelijk een nieuw open systeem
ontstaan waarin co-creatie mogelijk wordt,
waarin kennis wordt gedeeld op basis van
wederzijdse belangen?
Gaat dat vanzelf goed, of moeten we daar
wat voor regelen? En wie moet dat dan doen?
Staatssecretaris van Dam heeft al een ope
ningszet gedaan: de overheid moet de regie
nemen voor wat betreft de transparantie van
de keten. Het wordt uitermate boeiend.
Referenties
[1] Toespraak van staatssecretaris Van Dam bij Aan Tafel!
(februari 2016), Zie www.rijksoverheid.nl/documenten/
toespraken/2016/02/ii/aan-tafel.
[2] Café Weltschmerz - Dick Veerman interviewt Hans Huijbers
(mei 2016). Zie www.cafeweltschmerz.nl/tag/hans-huijbers.
Theo Thewessen is Lector
Location Intelligence aan de
HAS Hogeschool Den Bosch
en is bereikbaar via
theo.thewessen@geodan.nl.
