The next step
Column
2016-6 1 Geo-Info
Op 25 november 2016 vond het slotsymposium van
Doorbraak 3D plaats. Twee jaar geleden spraken meer dan
70 organisaties uit bedrijfsleven, wetenschap en overheid in
een manifest af om 3D-ontwikkelingen verder te brengen.
Want het was duidelijk dat hier samenwerking voor nodig is.
Inmiddels is 3D steeds meer praktijk. Zo blijkt uit een doorsnee
werkweek van mij: het AHN symposium over de toekomst
van het AHN; consortiumbijeenkomst '3D for environmental
modelling' (www.3d4em.nl/); vergadering van 3D BAG/gebou-
wen werkgroep; brainstromsessie over 3D bij de Gemeente
Den Bosch; Kadaster projectbijenkomst voor definiëren
standaardworkflow '3D Kadastrale inschrijving'; bijeenkomst
van '3D basis op orde' van het Ministerie van Infrastructuur en
Milieu; Kadaster-projectgroep bijeenkomst '3D Omgeving NL.
Kortom, de tijd van pionieren en pilotten is voorbij.
Afzonderlijke domeinen en overheidsorganisaties ontwik
kelingen zich steeds meer richting 3D. Maar het toevoegen
van 3D aan afzonderlijke werkprocessen en door afzonderlijke
initiatieven (zoals de informatiehuizen van de Omgevingswet),
is bij lange na niet voldoende om de meerwaarde van 3D
te verzilveren. Er is een gemeenschappelijk kader nodig en
regie om te zorgen dat 3D-ontwikkelingen de komende jaren
zullen convergeren in plaats van divergeren.
Aan elkaar rijgen van informatieketen
Tijdens de twintig pitches van het Doorbraak 3D
slotsymposium lieten overheden, bedrijven en wetenschap
indrukwekkende oplossingen zien op het gebied van
3D-inwinning, 3D-beheer en 3D-gebruik. Maar een afge
stemde en gestandaardiseerde workflow is er niet. Hierdoor is
het doorlopen van de workflow iedere keer en voor iedere
partij weer opnieuw arbeidsintensief. Het koppelen van de
afzonderlijke onderdelen tot een zinvolle informatieketen
vereist een regie-view waarbij afspraken worden vastgelegd
over hoe de 3D-data in te winnen en modelleren zodat het
later in de keten kan worden beheerd en ontsloten voor
meervoudig gebruik.
Op weg naar één referentieset....
Op verschillende plekken wordt gebouwd aan 3D. Geo-
next presenteerde tijdens het Doorbraak 3D slotsymposium
een project in opdracht van ProRail waarbij 1,1 miljoen gebou
wen zijn gemodelleerd. Andere bedrijven doen hetzelfde
voor andere overheden. Maar deze data wordt niet gedeeld.
Nog belangrijker: de opgebouwde 3D-data zijn allemaal net
even iets anders. Een betrouwbare overheid moet werken
met één 3D-referentieset. Daar is regie voor nodig.
Levels of detail vastgelegd in standaarden
Als het om 3D gaat, verwacht men al snel een op werke
lijkheid gelijkend 1-op-i model van de leefomgeving. Voor de
'immersive' (letterlijk: onderdompeling) ervaring is dit nodig.
Maar voor de meeste andere toepassingen is veel minder
detail nodig of zelfs gewenst. Het gaat daarbij om veel verdere
invulling dan de Levels of Detail van CityGML (vanLODO-
terrein tot LOD4-binnenkant). Welke minimale uitbouwen
moeten worden meegenomen; welke dakkapellen en andere
'hoogte-uitschieters'; hoe 'goed' moet de dakvorm passen op
de werkelijke dakvorm. In 2D zijn deze detail-niveaus (verge
lijkbaar met 'schaal') strak gespecificeerd in bijvoorbeeld de
BGT. Maar voor 3D is er nog onvoldoende bewustwording dat
3D uiteenlopende representaties kan hebben. Waarbij vaak
geldt: 'less is more. Zoals voor 3D BGT: er wordt hard geëxperi
menteerd, maar wat uiteindelijk een zinvolle 3D BGT is, wordt
bepaald door de toepassing. Regie is nodig om verschillende
detailniveaus van 3D-data te definiëren en standaardiseren,
afgestemd op gebruik, en een plek te geven in de hierboven
genoemde informatieketen en 3D-referentieset van de over
heid.
BIM en Geo-afstemming
In zowel het Geo-domein als het BIM-domein wordt
erkend dat de integratie van beide domeinen een cruciale
stap voorwaarts zal zijn om de multidisciplinaire uitdagingen
van onze bebouwde omgeving te managen. Maar het is nog
steeds erg moeilijk om 3D-informatie gedurende de gehele
levenscyclus van omgevingsprocessen te delen (van plan,
ontwerp en de bouw tot onderhoud, beheer en opnieuw
plannen). De oplossingen tot nu toe richten zich vooral op de
conversie van beide typen data. Voor een zinvolle integratie
moeten de domeinen in coherentie worden bekeken om
richtlijnen mee te geven over de specifieke data modellering
zodat de data in een volgende stap betere (her)gebruikt
kan worden. Maar dat is niet eenvoudig want men is vaak
of expert in het BIM-domein, of expert in het Geo-domein.
Zelden in beiden. Ook hier is daarom weer een overkoepe
lende aanpak nodig.
De Omgevingswet heeft de torenhoge ambitie om
informatie over domein-silo's heen met elkaar te integreren
voor een integraal afwegingskader. 3D kan hierbij de sleutel
zijn. Zo biedt een 3D-representatie van wat wel en niet mag
in boven- en ondergrond (3D Omgevingsplan), in combinatie
met 3D-topografie (basisregistraties), kansen in het vergunnin
genproces via het Omgevingsloket Online (waar een 3D ont
werp kan worden ingediend). Hiervoor zijn afspraken nodig
over de 3D-data in de verschillende stadia van levenscyclus
van objecten, vastgelegd in standaarden zodat de ambitie van
de Omgevingswet werkelijkheid wordt...
Jantien Stoter
Hoogleraar 3D GeoInformatie aan de TU Delft en
tevens werkzaam bij Kadaster en Geonovum.
jstoter@geonovum.nl.
