6 I
De grotere en
scherpere tanden van
de AP zullen bijdragen
aan betere navolging
Geo-Info I 2017-1
Rechtsbescherming burgers
Daarnaast versterkt de AVG de rechtspositie
van de burger wiens persoonsgegevens
verwerkt worden. Naast het bestaande recht
op inzage en een kopie van zijn persoons
gegevens, introduceert de AVG het recht om
te worden vergeten (recht op gegevenswis-
sing/vergetelheid): persoonsgegevens die
onder andere niet langer nodig zijn voor
de doeleinden waarvoor zij zijn verzameld
of die onrechtmatig zijn verwerkt, moeten
verwijderd worden. Verder beschermt de AVG
ook tegen 'profiling': het nemen van volledig
geautomatiseerde besluiten over personen op
basis van de algemene eigenschappen (bij
voorbeeld het zijn van een inwoner van een
bepaald postcodegebied) is verboden. Verder
kunnen burgers ook, met de AVG in de hand,
overdraagbaarheid van gegevens afdwingen:
een persoon heeft recht op een digitale kopie
(machineleesbaar en gestructureerd) van
door hemzelf verstrekte persoonsgegevens
(bijvoorbeeld aan een zorgverzekeraar) en
hij mag deze kopie ook weer aan een andere
verwerkingsverantwoordelijke overdragen (bij
voorbeeld andere zorgverzekeraar). Dit recht
geldt overigens niet tegenover de overheid.
Toezicht, controle en sancties
Het veel strengere toezicht- en controleregime
moet bijdragen aan de naleving van al deze
verplichtingen. Voor overheden betekent dit
onder meer de verplichting tot het instellen
van een functionaris voor gegevensbescher
ming (FG). Deze FG moet de betreffende
overheid informeren en adviseren over de AVG
en toezien op naleving van de AVG. Verder zijn
de tanden van de Autoriteit Persoonsgege
vens (AP, voorheen het College Bescherming
Persoonsgegevens) aangescherpt. Deze krijgt
veel meer bevoegdheden en kan significant
hogere boetes opleggen oplopend tot e 10
of e 20 miljoen of 2-4% van de wereldwijde
omzet van een organisatie. Dit zal tegenover
overheidsorganisaties niet zo snel gebeuren,
maar toch goed om te weten...
Wat betekent de AVG concreet en
specifiek voor het geo-werkveld?
De balans opmakend zien we voor het
geo-werkveld geen fundamentele materiële
veranderingen in de AVG ten opzichte van de
Wbp. De grootste veranderingen lijken zich
te beperken tot een aanscherping of nadere
invulling van de bestaande regels. Praktisch
betekent dit vanaf medio 2018 dat werkproces
sen 'accountable' moeten worden ingericht
volgens de principes van privacy by design en
default: er moet heel duidelijk worden aange
geven waarom bepaalde gegevens voor welke
periode worden verwerkt (voor welk doel), wie
er van deze gegevens gebruik maken, en welke
rechten betrokkenen hebben indien ze bijvoor
beeld bezwaar tegen de verwerking hebben.
Optimistisch gesteld kunnen we zeggen dat
de toepassing van het uitgangspunt privacy by
design verder bijdraagt aan een goed georgani
seerde en weldoordachte geo-informatievoor-
ziening. Immers, op dit moment weten we vaak
niet precies voor welke doelen we de geo-infor-
matie nodig hebben en door wie ze gebruikt
gaat worden. Negatief gesteld geeft de AVG de
nodige extra bureaucratie rond het gebruik van
gegevens die veelal niet direct tot een persoon
zijn te herleiden (denk aan het vermelden van
de rechten van betrokkenen, het bijhouden
van een register van verwerkingsactiviteiten).
Dit kan ook leiden tot onderbenutting van de
gegevens doordat naleving van de AVG tot
nieuwe gebruiksvoorwaarden kan leiden om
het 'misbruik' te beperken.
Ook zien we nog steeds een grote opgave in
de vertaling van de regels naar de complexe
praktijk. De bepaling of er sprake is van een
persoonsgegeven - en daarmee de toepas
selijkheid van de AVG - blijft contextueel
bepaald en de opname van de term 'loca
tiegegeven' brengt hierin geen verandering
in vergelijking tot de situatie onder de Wbp.
Dat is uiteraard een gemiste kans.
Dat neemt niet weg dat de ruimte die de AVG
laat aan nationale wetgevers om een aantal
zaken zelf aanvullend en/of afwijkend te
regelen wel eens een goede kans zou vormen
voor het goed (her)gebruik van de grote
geo-basisregistraties. Gecombineerd met het
principe van risk based approach schept de
AVG ons inziens de mogelijkheid om versterkt
in te zetten op het door bronhouders breed
en ruimhartig delen van deze gegevens, ook al
bestaat het risico dat verderop in het datage-
bruik een andere partij iets doet wat niet mag.
Het uitsluiten van aansprakelijkheid hiervoor in
de relevante sectorale wetten - bijvoorbeeld
bij de reguliere evaluaties - zou in de rede
liggen en zou deze bronhouders wat rustiger
laten slapen.
Kortom, als we de balans opmaken, zien we een
gemengd beeld. Op een hoog abstractieniveau
is er een hoge mate van continuïteit tussen de
Wbp en de AVG, inclusief de niet beantwoorde
vraag of geo-informatie een persoonsgegeven
is: dat blijft contextueel bepaald. Als de AVG
wel van toepassing is op het gebruik van de
geo-informatie dan geldt een aantal nieuwe
princi pes (privacy by default and privacy by
design), nieuwe rechten (recht om vergeten te
worden) en nieuwe verplichtingen (accountabi
lity). De grotere en scherpere tanden van de AP
zullen bijdragen aan betere navolging. Zoals zo
vaak zit the proof of the pudding in the eating en
dat duurt nog even, maar het geo-werkveld
doet er intussen wel goed aan dit dossier op de
voet te volgen en waar mogelijk - bijvoorbeeld
bij het aanpassen van sectorale wetten - te
beïnvloeden.
Referenties
[1] Deze Werkgroep werd in het voorjaar van 2016 ingesteld door
het GI-Beraad en bestond uit vertegenwoordigers van het
Kadaster, Dataland, het ministerie van BZK, het CBS, het ministe
rie van lenM, het ministerie van EZ, de VNG, Rijkswaterstaat, en
Geonovum (secretariaat). Haar rapportage is hier beschikbaar.
[2] Zie Jong J. de, 2001, Privacybescherming in de geo-informa-
tiesector, Geodesia, Jaargang: 43, 1, p. 12-1; Zie ook vanLoenen,
B., Kulk, S. Ploeger, H. (2016). www.sciencedirect.com/science/
article/pii/S0740624Xi6300326 In: Government Information
Quarterly: an international journal of information technology
management, policies, and practices. 33, p. 338-345.
[3] Uitgebreid over de relatie tussen geo-informatie en privacy:
'Privacy op zijn plaats, tussen willen, weten en wetten',
[4] Richtlijn 2002/58/EC geamendeerd door Richtlijn 2006/24/
EC en Richtlijn 2009/136/EC.
Marc de Vries is adviseur van
Geonovum en partner in The
Green Land en houdt zich in die
tBasfiaan van Loenen is
adviseur van Geonovum en
universitair hoofddocent aan
open data. Hij is te bereiken via
hoedanigheid bezig met onder
werpen op het grensvlak van
geo-informatie en recht en eco
nomie. Hij was secretaris van de werkgroep 'Impact
Assessment van de AVG op het geo-werkveld'. Marc is
te bereiken via m.devries@geonovum.nl.
