'De wereld van de VOC'
Verslag
Tot en met 7 januari 2018 is er in het
Nationaal Archief (bij Den Haag CS)
de expositie 'De wereld van de VOC.
Al liggen er ook dikke grootboeken
van de Opperboekhouder:
unieke kaarten maken daar het
belangrijkste deel van uit.
38 I Geo-Info I 2017-3
Zeventiende-eeuwse kaart van Bantam op Java.
Bijna tweehonderd jaar lang - van 1602 tot
1798 - heerst de Verenigde Oost-Indische
Compagnie over de handel in het oostelijke
deel van de wereld. Dat omvangrijke han
delsrijk kon alleen met behulp van een grote
papierstroom worden bestuurd vanuit de
Republiek. Het Nationaal Archief bewaart een
groot deel van het uitgebreide VOC-archief dat
er nu nog is. Deze schat aan informatie vormt
al jarenlang een unieke bron voor onder
zoekers. De VOC-archieven zijn in 2003 door
UNESCO op het Memory of the World Register
geplaatst - bewijs van de 'wereldwijde beteke
nis' van deze archieven.
Meer dan papierwerk
Van 2015-2017 zijn de VOC-archieven op de
website www.gahetna.nl gezet, maar in de
tentoonstelling 'De wereld van de VOC' is een
groot aantal van deze schatten in het echt te
zien (en nog onder het geluid van een bewe
gend olifantsbeeld ook). Maak een ontdek
kingsreis langs perfect geëxposeerde unieke
kaarten, scheepsjournalen, brieven, tekeningen
en nog veel meer, zo wordt graag geadviseerd.
Naast het eigen 'papierwerk' van het Nationaal
Archief zijn er uiteraard ook bruiklenen, al dan
niet van ooit de VOC zelf. Een Jacobsstaf uit 1776
kwam zo uit het Maritiem Museum in Rotter
dam en het Noordelijk Scheepvaartmuseum uit
Groningen leende een fors dieplood met lijn uit
de 18e of 19e eeuw uit.
Op veel kaarten uit de Oost of van onderweg
valt het alom gebruiken van de Rijnlandse
roede - met de standaard op de Leidse ster
renwacht en/of het stadhuis - en de Duitse
mijl op! De Duitse of Hollandse mijl mat 7,407
kilometer. Op het alom gebruiken van de
roede werd in de expositie niet ingegaan,
maar het KNAG-tijdschrift schreef in 1932 over
de Rijnlandsche Roede dat deze al onder Van
Riebeeck in de Kaapkolonie werd ingevoerd
en in 1691 in Nederlandsch-Indië! Vooral uit de
Indische Archipel zijn er niet alleen zeekaarten,
maar ook 'grondteekeningen' van steden en
kruidenplantages. Het langste stuk papier is
een (rond geëxposeerd) panorama van de
Kaap uit 1778 uit het Kaartenarchief Topogra
fische Dienst bij het Nationaal archief (inv.nr.
15.120F). Maker Robert Jacob Gordon gaf veel
aan ('hebbende de distantien en hoogtens
nauwkeurig genomen') en middenin ook: 'van
Jacobsstaf uit 1776 uit het Maritiem Museum in Rotterdam en diep- 'Kaart van 't Zuydland bezeilt door Willem de Vlamingh in januari en februari 1697',
lood uit het Noordelijk Scheepvaartmuseum uit Groningen. cartouche met 'Duytsche Mijlen'.
