Ohne Karte kann man nicht Krieg führen!"
Kartografie in WOII
Von der Erddarstellung des PtolemGus zum modernen Kqrienbtld
40 I Geo-Info I 2017-5
Ii* JJlon*t toornt
Hr? Dta«nli( If. AnpMi 1044 Dit Soit*1 flc* Tapes Aits ilcn Niederlanden
if
MEHI fel# Ln tfttbdrinem tniiHft KriftCf-
jH**r b«*M *mr >1.lit
UA4 iMr WkhllfeiulL 4tt *#ltc. Dk WtlUiWlr
hm (v Ub4*. cu Win* 3R4 6»c wtjj*
dn aluc ue b -fkt Jb der Aj* und Vela* ja-
ËnduvnünikjBii In 4«1 PwttrftJr tmHt
iluefa K-jndJjÜrtCati wtpiMitlfTE GHffTVpbtC
cam, ffchrti 4b iurzb.
feofct Mwr Hid du UrW lbAdik Wi ueh
Irtdivn und HaMiii
Man* PdHf 4uH -¥#bbdue| I iud dm Hk-4*rïp«i4«i card* lirr
rvlMfcm 4*9 thndtlndiKhü Uód ehlbHi- I flltti Anrinncm vet 4rm GrtkUr *rr Prv
Kbrn. CeaKfiLfkriLH n4 *1# IKtl VflflhW «èa* I jefcliwa >iuTk rttmrlft, Di* End *rJl hluiif $rf
mcuHii^ep wimce m Uk-nr Tiwrti I tiano«nphic era* bfraafWri wchJcua-fl
IAnjm a ifcrnt Han-darn taivrttdEt halten Kf dorr* dm hijn»u!i 44 FW# 11 ST4— IW»,. 4m
Deutsche Zeitung in den Niederlanden, 17 augustus 1944.
De Deutsche Zeitung in den Niederlanden van 17 augustus 1944 bevatte van C.B.H. een gedegen kaarthistorie met een forse
Ptolemaeuskaart over drie kolommen. 'Ohne Karte kann man nicht Krieg führen' was de kop, te danken aan Frederik de Grote van
Pruissen. Oorlogen leidden tot amtlichen Landesaufnahme, die durch die Arbeit berühmter Kartenverlagen in Deutschland und
den Niederlanden gefördert wurde' Op 16 januari 1942 stond er al een artikel 'De geschiedenis van de Kartografie' in het WA-blad
De Zwarte Soldaat met als slotzin: ..terwijl we zeker hulde mogen brengen aan den Topografischen Dienst te Den Haag, die ons zeer uit
gebreide en nauwkeurige kaarten bezorgt' Mijns inziens lijkt dit de eerste keer dat in een Nederlands blad 'Kartografie' wordt gespeld.
Per 1 december 1940 werd hij landmeter bij de
RD. Zijn vertrek daarbij vanwege de Topogra
fische Dienstfunctie was kort: per 16 januari
1941 kwam hij terug (en hij moest in 1942 in
krijgsgevangenschap). Op 21 januari 1941 werd
de directie door de Wehrmacht opgedragen
aan hun eerst 'bevollmachtigten Offzier'
Hauptmann (Ing.) Feige. Dat haalde pers noch
RCG-notulen, die na het eervol vertrek van Van
Hengel meldden: 'Deze dienst werd onder de
directie van de Duitsche weermacht geplaatst,
zoodat deze plaats in de Commissie niet door een
ander werd ingenomen'
In maart 1941 werd te Voorburg begra
ven de Secretaris van de Topografische
Dienst Ph.G. Rapp. Bij de in de Haagse pers
benoemde presente ambtenaren hoorde
niet alleen de Leider, Hauptmann Feige dus,
maar ook de gepensioneerde majoor der
Huzaren J.E. Feenstra, intussen Heerbanleider
van de W.A. De weduwe streed volgens de
Staatscourant in 1947 nog tegen een postuum
zuiveringsbesluit over haar man.
Met drukken was het druk. Een advertentie
uit juli 1943: 'TopografischeDienst. Kunnen
direct geplaatst worden als hulp in de drukkerij
jongens van 14-15 jr. Aanm. bij den portier van
het gebouw Prinsessegracht 15, dagelijks tusschen
8-13 en 14.30-18.00 uur.'Een maand later was
het in een herhaling voor 'jongelui bij voorkeur
van 14-17 jaar'. Er werd in de lente van 1944
na de verhuizing naar Utrecht ook personeel
geworven. Eerst waren dat drukkerij-jongens
en -meisjes van 14-18 jaar voor 'piccolodienst,
plakwerk, eenvoudig teekenwerken administra
tie'. Men vroeg later een buffetmeisje, maar
ook 'eenige meisjes voor licht teekenwerk (14-18 j.)'.
Duits-Nederlands TD-jaarverslag
1940-1943
Het Duits-Nederlandse verslag over 1940
(ged.)-1943 bij het Kadastermuseum (inv.nr.
6559) is verdeeld in Personeel en Materieel.
Bij het eerste werd vooraan het 'ehrenvoll'ont
slag van de vooroorlogse directeur genoemd.
De verhouding tussen directeur Hauptmann
Feige en prof.ir. Schermerhorn werd vastge
legd in een verslag van 21 januari 1941 van een
bespreking op het Afwikkelingsbureau, dat
ook een bijlage werd bij het meerjarenverslag.
Een ambitieuze passage: 'Prof. Schermerhorn
blijft zich beschikbaar stellen als adviseur
honorair van den Topografischen Dienst.
In samenwerking met Hauptmann Feige zal hij
er naar streven, dat de Topografische Dienst niet
alleen wetenschappelijk, maar ook technisch en
bedrijfsorganisatorisch een zoo hoog mogelijk
peil bereikt, opdat deze Inrichting bij het einde
van den oorlog gereed is haar functie in den
Nederlandschen Staat ten volle te vervullen.'
Bij de formulering 'het einde van den oorlog'
kon ieder het zijne denken, maar op die datum
kon dat mijns inziens ook voor beiden nog het
denken aan een Duitse eindoverwinning zijn.
Referendaris Luyendijk van het Afwikkelings
bureau werd gedetacheerd bij de dienst en
werd na de reorganisatie van Feige en Scher
merhorn het vaste hoofd van de Algemene
Dienst. Mej. De Klijn werd in Nederlandse
dienst genomen als secretaresse van de Leider
en tevens tolk voor 'Abt. I Mess' en de Topogra
fische Dienst. 'I Mess' is volgens de inventaris
van het archief van de Wehrmachtsbefehlsha-
Ook voor het Jaarverslag 1944 werd een gecorrigeerd Haags briefhoofd benut (foto Adri den Boer).
1 nt*trufii
Dienst (ïr--
:i£t ftATOX-
nrïlCÜtÉ
1»
««ii ropitET»fl«oiu»i
r ih»r E-oeUsnti» t
toen toakawn. j januari 194* 6*-
