44 I
'De top is niet het probleem bij het meten van Everest'
Hoe oud is het NAP?
Geo-Info I 2017-5
Drie Eeuwen Normaal Amsterdams Rtif ïm
Al vanaf de eerste meting is er gedoe over
de hoogte van de Mount Everest. Britse
landmeters kwamen in 1856 uit op pre
cies 29.000 voet (8839,2 m), maar telden
er 2 voet bij op, omdat het ronde getal te
veel op een schatting leek. Nu organiseert
Nepal een nieuwe expeditie om de hoog
ste berg ter wereld opnieuw te meten.
Er wordt 2 jaar en 1,3 miljoen euro uitge
trokken om te kijken of Everest nog altijd
8848 meter hoog is. Mogelijk is de berg
gekrompen door de aardbeving van 2015
en smeltend ijs, of juist omhoog gedrukt
door botsende continentale platen. Met
gps-stations kunnen de moderne land
meters tot op de centimeter nauwkeurig
meten. Dat gebeurt door satellieten die in
een vaste baan rond de aarde cirkelen. De
tijd dat een signaal erover doet kan wor
den vergeleken met die van vaste referen
tiepunten in de buurt.
"Maar het probleem bij Mount Everest is
niet het meten van de top - hoewel dat ook
nog wel even een dingetje is", zegt geode
tisch ingenieur Jochem Lesparre van het
Kadaster. "Het grootste probleem is waar de
0 ligt. De zee kabbelt immers niet direct aan
de voet van de Everest." Het zeeniveau is niet
overal op aarde gelijk. Door verschillen in de
samenstelling van de aardlaag wijkt ook de
zwaartekracht daar af en wordt het water
meer of minder aangetrokken. Vooral bij
bergketens is de afwijking aanzienlijk. Door
de zwaartekracht nauwkeurig te meten, kun
nen landmeters het verschil compenseren.
"Om een zinnige hoogte te krijgen moet je
niet alleen de meters hebben boven een
ideale bolvorm, maar moet je ook iets weten
over of er water zou kunnen stromen tus
sen twee dezelfde punten. Daar moet je ook
nog zwaartekrachtmetingen voor doen. Ik
George Everest van de Great Trigonometrical Survey.
vermoed dat dat de grootste kosten van het
project zijn. "Wat de hoogste berg is, is een
definitiekwestie. De Mauna Kea op Hawaï is
met 10.203 meter hoger dan Everest, maar
ligt gedeeltelijk onder water. De Chimborazo
in Ecuador is vanaf de aardkern gerekend het
verst weg (6384 km tegen 6382 km Everest).
Maar vanaf zeeniveau gerekend is Everest het
hoogst. Overigens vallen ze allemaal in het
niet bij Olympus Mons op Mars, de hoogste
berg van ons zonnestelsel (25 kilometer).
Hoe fout het kan gaan met zeeniveau bleek
wel bij de aanleg van de Hochrheinbrücke tus
sen Duitsland en Zwitserland, die vanaf twee
oevers werd gebouwd. Er werd wel gecom
penseerd voor het feit dat de Duitsers uitgaan
van het Noordzeeniveau en de Zwitsers dat
van de Middellandse Zee gebruiken, een ver
schil van 27 centimeter. "Maar ze hadden per
ongeluk de verkeerde kant op gerekend. Die
54 centimeter was een dure grap" Dergelijke
praktische problemen zullen bij Everest geen
probleem zijn. "Het is meer de symbolische
waarde", erkent Lesparre. "Maar we willen wel
van ieder punt op aarde weten hoe hoog het
is. Er zijn allerlei toepassingen, bijvoorbeeld
bij klimaatsimulaties. Daarbij wil je voor lucht
stromen weten hoe hoog het is en wat de
bodembedekking is"
Ook de eerste keer dat de Mount Everest werd
gemeten was in het teken van een algemeen
geografisch onderzoek. Voor de Great Trigo
nometrical Survey (GTS) van India trokken tus
sen 1802 en 1871 duizenden mensen door het
subcontinent om metingen te verrichten. De
berg werd in 1847 voor het eerst genoemd als
mogelijk de hoogste, wat toen officieel nog de
berg Kangchenjunga was (8586 m). Vanaf 150
kilometer afstand werd door driehoeksmeting
de hoogte van 'Peak XV' bepaald. "Daarbij wor
den vanaf verschillende punten in de omge
ving hoeken gemeten, zowel horizontaal als
verticaal", legt Lesparre uit. "Je maakt een net
werk van driehoeken waarvan je alle hoekjes
en één afstand meet. Als de aarde plat was zou
je dan met eenvoudige trigonometrie zoals op
de middelbare school kunnen uitrekenen wat
de hoogte is" De Britten zaten er destijds maar
8 meter naast. Toen duidelijk was dat de berg
de hoogste ter wereld was, besloot de Royal
Geographical Society hem te vernoemen naar
de leider van de GTS, Sir George Everest (overi
gens uitgesproken als 'ief-rest' niet 'evve-rest').
Everest protesteerde tegen de eer, omdat er
in het Hindi geen transcriptie voor bestond
en Indiërs de naam niet zouden kunnen uit
spreken. Bovendien stond de berg plaatselijk
al bekend als Chomolungma (Moedergodin
der Aarde) in Tibet en Nepal als Sagamartha
(Hemelgodin).
Net als toen, zal ook bij de nieuwe meting de
ijslaag boven op de berg worden meegere
kend, vermoedt Lesparre. "Een landmeter gaat
altijd uit van het maaiveld. Menselijke toevoe
gingen, bomen of tijdelijke sneeuw worden
niet meegerekend, maar een permanente
ijskap over het algemeen wel, al was het maar
omdat die soms kilometers dik is"
www.nos.nl, Lambert Teuwissen, 22 juni2016
De AP-stenen in Amsterdam werden geplaatst
in 1682 of 1684. In 1986 verschenen een post
zegel, een poststempel en een boekje 'Drie
Eeuwen Normaal Amsterdams Peil'.
Per 1 januari 1891 werd de benaming NAP
ingevoerd. Voor 19 februari 2018 staat geagen
deerd: '200 jaar NAP', bijeenkomst bij het Water-
schap Amstel, Gooi Vecht te Amsterdam
(www.waterstaatsgeschiedenis.nl van Vereniging
voor Waterstaatsgeschiedenis). We zijn benieuwd!
Nederlands oudste hoogwatermerk werd trou
wens in 1552 aangebracht in...Hattem.
Redactie Geo-lnfo
