Workshop GNSS Interferentie en
Verslag
Op woensdag 31 januari 2018 vond een workshop plaats over de actuele problematiek rond interferentie en
authenticatie van GNSS (Global Navigation Satellite Systems). Ruim 100 mensen bezochten de workshop in
het historische Teylersmuseum in Haarlem. De organisatie was een samenwerking tussen de Hydrographic
Society Benelux (HSB), het Nederlands Instituut voor Navigatie (NIN) en Geo-Informatie Nederland (GIN).
Veel leden van deze verenigingen hebben als hydrograaf, navigator te land, ter zee of in de lucht of als
landmeter steeds vaker te maken met verstoringen die het gebruik van GNSS voor hun beroep bemoeilijken.
Dagvoorzitter was John Loog van de Hydrografische Dienst van de Marine. Maar liefst vijf sprekers kwamen
aan het woord om hun expertise te delen met de aanwezigen.
36
Geo-Info
2018-2
Introductie Radio Interferentie
Jaco Verpoorte van het NLR gaf als eerste spre
ker een inkijkje in de algemene oorzaken van
radio-interferentie en wat je er aan kunt doen.
Het radiofrequentiespectrum in Nederland
en de wereld is overvol. Er hoeft maar weinig
te gebeuren of je zit in iemand anders zijn
frequentieruimte. Regulering en controle zijn
dus belangrijk. Niet alleen voor navigatie en
plaatsbepaling zijn we afhankelijk van GNSS.
Ook banken en telecombedrijven gebruiken
GNSS, bijvoorbeeld als nauwkeurige klok voor
het synchroniseren van hun processen. GNSS
signalen zijn zeer zwak door het beperkte
zendvermogen van de satellieten plus de
enorme afstand van ruim 20.000 km tot de
aarde. Niet alle verstoringen zijn afkomstig
van de mens. Ook zonneactiviteit kan GNSS
ontvangst belemmeren. En niet alle door de
mens veroorzaakte interferentie is moedwillig.
Slechte schakelingen of povere afschermingen
kunnen onbedoeld tot signalen in de GNSS
frequentiebanden leiden. Verstoringen die
expres worden veroorzaakt zijn in twee typen
te onderscheiden: jamming en spoofing.
Bij jamming wordt er een sterker signaal op of
in de buurt van een GNSS frequentie uitgezon
den waardoor de GNSS ontvanger het GNSS
signaal niet meer kan vinden. Hierbij ontzegt
men, net als bij een DDoS aanval, iemand het
gebruik van GNSS. Geavanceerder wordt het
bij spoofing. Hierbij zendt men signalen uit die
afkomstig lijken te zijn van GNSS satellieten en
die de GNSS ontvanger ergens anders uit laten
komen, dan waar deze werkelijk is. Dit lijkt meer
op hacken overnemen van de plaatsbepaling.
Jammers zijn op internet zeer goedkoop te ver
krijgen en worden vaak eufemistisch 'Personal
Privacy Devices' genoemd. Mensen die niet
gevolgd willen worden door hun werkgever of
door de politie, maken hier gebruik van.
Richard Gutteling Novatel spreekt de zaal toe.
Men kan moedwillige verstoringen tegengaan
door onder andere het gebruik van multi-con-
stellatie multi-frequentie GNSS, het afscher
men van antennes, gebruik te maken van
additionele sensoren, zoals traagheidsnavigatie
en wielsensoren, slimme filters in te bouwen in
ontvangers of zelfs compleet andere systemen
dan GNSS als back up te gebruiken.
Novatel OEM7 Interferentie Toolkit
Richard Gutteling van GNSS ontvanger fabrikant
Novatel (onderdeel van Hexagon) gaf de aanwe
zigen vervolgens een inkijkje in de standaard
mogelijkheden van een Novatel OEM7 GNSS
board. De Interferentie Toolkit (ITK) beschikt
over een spectrum analyzer, zodat grafisch te
zien is waar de interferentie zich bevindt in de
band. Bij het gebruik van meerdere ontvangers
is het zelfs mogelijk de bron van de verstoring
uit te peilen en dus te lokaliseren. Ook heeft
het board de optie High Dynamic Range Mode
(HDR). Door het echte signaal te versterken in
de nabijheid van een sterk interferentiesignaal
kan men toch doorwerken. Alleen interferenties
die pal op de centrale GNSS frequentie zitten,
zijn niet weg te halen. Bij filteren haal je dan
namelijk het echte signaal ook weg. De werking
van de ITK werd vervolgens op video gede
monstreerd door een VHF radio (die met zijn
tiende harmonische frequentie als stoorbron op
de Li frequentie fungeert) dichtbij een Novatel
ontvanger te houden. Veel toepassingen,
waaronder RTK, werkten na ingrijpen van IKT
gewoon door met nauwelijks kwaliteitsverlies.
Interferentie en spoofing tegenmaat
regelen in Septentrio ontvangers
Tom Willems van GNSS leverancier Septentrio
uit Leuven was de derde spreker. Septentrio
is onder andere partner van ESA en gespecia-
