Verdeelmachines van De Koningh
nu in Kadastermuseum
Verslag
Op 23 mei 2018 werden in het Kadastermuseum in Arnhem-zuid twee gerestaureerde verdeelmachines
van de voormalige firma De Koningh uit Arnhem-centrum onthuld. Het herstel en de overdracht waren
via de stichting De Hollandse Cirkel (DHC) georganiseerd. De instrumentmaker gebruikte de machines om
maatverdelingen op hoek- en lengtemeetinstrumenten aan te brengen.
De Koningh van 1902-1967 fabrikant van
landmeetkundige instrumenten
24 I Geo-Info I 2018-3
Directeur Zacharias Klaasse van het Kadaster
museum heette bestuursvoorzitter Dorine
Burmanje van het Kadaster speciaal welkom,
maar ook de broers Peter en Maarten de
Koningh, kleinzoons van instrumentmaker
Gerrit de Koningh. Klaasse bekende de enkele
tientallen aanwezigen van Kadaster, DHC en de
familie De Koningh een tijd geleden al met zijn
vrijwilligers te hebben afgesproken: "Het is hier
vol, we nemen niks meer in!" Naast de vijfde ook
de vierde verdieping van het Kadastergebouw
ontruimen voor uitbreiding van het museum
leek te ver te gaan. ('Niet het vele is goed, maar
het goede is veel.') Toen vanuit DHC een foto
van de ongerestaureerde, deels verroeste
machines werd getoond zei Klaasse: "Nee",
Gerrit de Koningh werd in 1875 te Amers
foort geboren. Zijn vader JJ. de Koningh
was de ingenieur-verificateur bij het Kadas
ter, die in 1884 hoorde bij de oprichters van
de Vereniging voor Kadaster en Landmeet
kunde. Na ervaring te hebben opgedaan bij
binnen- en buitenlandse firma's vestigde hij
zich in 1902 in Arnhem als smid. De eerste
catalogus van instrumenten verscheen
ook in 1902. Instrumenten waren geheel of
in onderdelen geïmporteerd. Later kwam
de eigen productie op gang. Tijdens de
oorlogsjaren werd de fabriek zwaar
beschadigd. Gerrit de Koningh overleed in
1947, waarna zijn zoon Johan Jacob hem als
directeur opvolgde. Tot in de jaren zestig
van de vorige eeuw zijn waterpasinstru
menten, mijntheodolieten en sextanten
vervaardigd. Het laatste waterpasinstru
ment verliet de fabriek in maart 1967.
Die bleef voor ander werk wel bestaan.
Bron: P. de Koningh, De Koningh, een
identiteit in de geschiedenis van de Neder
landse geodesie, in: 'De Hollandse Cirkel,
maart 2002, p. 5-9.
Als eerste werd de herboren cirkelverdeelmachine... ...onthuld door nazaat Peter de Koningh.
