maar past
praktijk?
THEMA
2018-4 I Geo-Info
17
socio-economische ontwikkeling, onderzocht
of het mogelijk is om een enigszins multifuncti
oneel landgebruik na te streven voor 2040 [4, 5].
Multifunctioneel blijkt namelijk een sleutelwoord
te zijn voor een zeer gevarieerde internationale
groep stakeholders die we om advies hebben
gevraagd: voor de toekomst wenst vrijwel
iedereen een zekere mate van multifunctio
naliteit in het landschap [6]. Als mensen voor
zichzelf kiezen, kiezen ze voor een aantrekkelijk
landschap, waarin de landbouw is ingebed en
medegebruik mogelijk is (zoals in de uiterwaar
den van de grote rivieren, figuur 2). We vonden
dat een dergelijk landschap zelfs onder de meest
gematigde economische ontwikkeling en bij
stevige overheidssteun buitengewoon moeilijk
te handhaven valt of te realiseren is, en bij de
meer waarschijnlijke marktgerichte ontwikkeling
is dit gewoonweg onmogelijk. Toenemende
intensivering, specialisering en schaalvergroting
zijn dan onontkoombaar voor de landbouwsec
tor en dat staat multifunctionaliteit eenvoudig
in de weg. Daar moeten we bij aantekenen,
dat de bestaande landbouwstatistieken, en de
beschikbare landbouweconomische modellen
erg veel moeite hebben met multifunctioneel
landgebruik. Het toeristisch medegebruik van
de karakteristieke landbouwgebieden wordt
bijvoorbeeld niet meegerekend. Daarnaast
geven de gebruikelijke Europese GIS-kaarten
van landgebruik (Corine Landcover, op basis van
luchtfoto-interpretatie met een kleinste karteer-
bare eenheid van 25 ha [7]) slechts een indicatie
van hoe het land er uit ziet. De intensiteit van het
landgebruik, die een aanwijzing kan geven van te
verwachten veranderingen in het landschap, kan
alleen indirect worden afgeleid uit het geïnves-
HOBpul OJ ES C0ldSp<H'Siabi*4Y V HölipOI* Of EU LBmJ UW) nol pr^snl
Figuur3 - Hotspots van landgebruiksverandering tussen 1990 en 2006 (2000-2012 voor C en D).
A akkerbouw, B grasland, C verlaten landbouw, D landbouwuitbreiding, E bebossing, F verstedelijking.
Bronfy] bit.ly/2KUVTRs
de Benedenrijn bij Amerongen.
teerde kapitaal, de eigendomsverhoudingen,
kunstmestgebruik of de mechanisatiegraad.
Daarvoor zijn ingewikkelde interpretaties van aan
vullende gegevens nodig, die wel in GIS-kaarten
verwerkt kunnen worden [8] (zie figuur 3), maar
niet met een eenvoudige standaardroutine.
De nieuwe generatie hoge-resolutie kaarten uit
het Copernicus programma zullen hier mogelijk
uitkomst brengen. Wezenlijk voor de toekomst
van het Europese landschap is in ieder geval dat
scenario's voor landbouwontwikkeling worden
doorgerekend op de ruimtelijke consequenties
van beleidsmaatregelen (of van het afschaffen
van maatregelen), dat wil zeggen op de effecten
voor het landgebruik. Anders weten we zeker dat
we afstevenen op een toekomstig Europees land
schap dat we nooit gewild hebben.
Referenties
[1] Pinto Correia T, J Primdahl J B Pedroli, 2018, European
Landscapes in Transition. Implications for Policy and Prac
tice. Cambridge: Cambridge University Press.
[2] Van der Sluis T, B. Pedroli, SBP Kristensen, G. Lavinia Cosor
E. Pavlis, 2015. Changing land use intensity in Europe - Recent
processes in selected case studies. Land Use Policy 57:777-85.
[3] EEA, 2017. Landscapes in transition. An account of 25 years of
land cover change in Europe. EEA Report No 10/2017. Euro
pean Environmental Agency, Copenhagen.
[4] Metzger MJ, M Lindner M B Pedroli, 2018. Towards a road-
map for sustainable land use in Europe. Regional Environ
mental Change 18(3)707-13.
[5] Pedroli B, M Gramberger, A. Gravsholt Busck, M Lindner,
M Metzger, J Paterson, M Pérez Soba P Verburg, P editors.
VOLANTE Roadmap for future land resource management
in Europe - The Scientific Basis. Wageningen, The Nether
lands: Alterra Wageningen UR.
[6] Pérez-Soba M, Paterson JS, Metzger M. 2015. Visions of future
land use in Europe. Stakeholder visions for 2040. Wagenin-
gen: VOLANTE.
[7] Feranec J, T Soukup, G Hazeu G Jaffrain (eds), 2016. Euro
pean Landscape Dynamics: CORINE Land Cover Data: CRC/
Taylor Francis.
[8] Levers C, V Butsic, PH Verburg, D Müller T Kuemmerle, 2016.
Drivers of changes in agricultural intensity in Europe. Land
Use Policy 58:380-93.
[9] Kuemmerle T, C Levers, K Erb, S Estel, MR Jepsen, D Müller,
C Plutzar, J Stürck, PJ Verkerk, PH Verburg A Reenberg,
2016. Hotspots of land use change in Europe. Environmental
Research Letters 11(064020^1-14. bit.ly/2KUVTRs.
Bas Pedroli is senior-onderzoeker
bij Wageningen Environmental
Research. Bas is bereikbaar via
bas.pedroli@wur.nl
Theo van der Sluis is senior
onderzoeker bij Wageningen
Environmental Research.
Theo is bereikbaar via
theo.vandersluis@wur.nl
