Datagedreven werken: hoe m
Privacy
De Ethische Data Assistent maakt ethiek bespreekbaar
Dataprojecten zijn niet alleen maar
een hype. Zij worden steeds meer
een vast onderdeel van beleid op
alle niveaus. Met data willen we
voorspellen hoe mensen door
de stad lopen, in welke wijken
een groot risico op criminaliteit
bestaat en in welke gebieden het
risico op overstromen groot is.
Traditionele processen worden
door datagedreven methoden
vervangen. Bij de opkomst van
deze dataprojecten is er steeds
meer vraag naar een manier
om ethische kwesties die bij
dataprojecten spelen expliciet en
bespreekbaar te maken.
WOW me
22 I Geo-Info I 2019-3
Door Lotje Siffels en Serena Oosterloo
Utrecht Data School (UDS), onderdeel van
Universiteit Utrecht, biedt sinds 2016 DEDA
aan, een tool die hierbij kan helpen. Deze tool
helpt mensen om ethiek niet te zien als iets
wat eng is of zwaar, maar als iets wat mak
kelijk in de praktijk toepasbaar is. DEDA is een
methode voor het delibereren en reflecteren
op ethische dilemma's die binnen dataprojec
ten een rol kunnen spelen.
DEDA geeft geen advies, maar helpt de
deelnemer na te denken of haar of zijn eigen
waarden in het project gewaarborgd zijn en of
rekening is gehouden met ethische aspecten.
Hiermee is DEDA geen checklist, maar een
deliberatief model. DEDA bestaat uit een grote
poster, die door het projectteam van een
dataproject wordt gebruikt. Als aanvulling op
de poster is er nog een DEDA-handleiding,
een boekje met praktijkvoorbeelden genaamd
DringendeDataverhalen, en een online
vragenlijst. DEDA is speciaal ontwikkeld voor
gebruikers, dat wil zeggen: voor project
teams die daadwerkelijk aan de slag zijn met
dataprojecten. Veel ethische aspecten van
dataprojecten worden namelijk over het hoofd
gezien. In dit artikel noemen we er een paar
en laten we zien hoe DEDA kan helpen bij het
aanpakken van deze aspecten.
Valkuilen in beeld
DEDA wijst een paar valkuilen aan waar veel
dataprojecten in kunnen vallen. Data worden
vaak gezien als een oplossing voor alle pro
blemen. Meer data geeft meer inzicht, meer
kennis en daardoor moeten data wel een
oplossing kunnen bieden. Vaak wordt niet stil
gestaan bij wat vóór inzicht data zouden moe
ten geven, of waaróm data bij dit probleem
een oplossing zouden bieden. Deze vragen
zijn echter cruciaal. Niet alleen om data goed
te kunnen gebruiken en in te zetten, maar ook
om verantwoord gebruik te kunnen maken
van data. Ethische vragen zijn namelijk nauw
verwant aan de technische aspecten van een
dataproject. Om deze reden is het ontzet
tend belangrijk om het hele projectteam, de
beleidskant en de technische kant aan tafel te
hebben om ethische dilemma's te bespreken.
Vaak blijven ethische dilemma's onbesproken,
omdat het onduidelijk is wie de verantwoor
delijkheid heeft om deze aan het licht te
brengen. De projectleider is verantwoordelijk,
maar kan niet zo goed weten wat er op het
spel staat als de data-analist. De data-analist
kan echter het idee hebben dat zij/hij niet de
verantwoordelijkheid heeft om over gevoe
lige, ethische kwesties te beslissen en gelooft
dat die verantwoordelijkheid bij de projectlei-
töla LïvtyJ
tnjtf 1/tftlUAIUW
TOÉGAtfKEUjKHElD
CfcEAjurrrcir
Figuur 1 - Waarden kunnen met elkaar in de knoop raken (beeld: Sammy Hemerik in opdracht van
Utrecht Data School).
