'Het Universum van Amsterdam
- Schatten uit de Gouden Eeuw
van de cartografie'
m
Expositie
2019-3 I Geo-Info
35
De grootste kaarten ter wereld liggen in de vloer van
de Burgerzaal, in het hart van het Koninklijk Paleis
Amsterdam. De drie ronde mozaïeken hebben elk
een diameter van maar liefst 624 centimeter en laten
het oostelijk en westelijkhalfrond van de wereld
en de sterrenhemel zien. Ze zijn een essentieel
onderdeel van het concept van architect Jacob van
Campen voor dit gebouw, het voormalige stadhuis
van Amsterdam. Hij ontwierp het imposante
stadhuis als universum in het klein. De spectaculaire
vloerkaarten zijn vandaag de dag nog steeds
een geliefd onderdeel van een bezoek aan het
Paleis. De gigantische vloerkaarten zijn een onmis
baar onderdeel van het ontwerp van Jacob van
Campen voor dit bijzondere gebouw. De marmeren
reliëfs met de vier elementen ('Water', 'Vuur', Aarde'
en 'Lucht') en slingers van flora en fauna verbeelden
de microkosmos. Beelden van Romeinse goden in
de omliggende galerijen symboliseren de planeten
van ons zonnestelsel, de macrokosmos. Samen
vormen deze het universum in het klein. De Steden-
maagd van Amsterdam troont boven de ingang van
de Burgerzaal en heeft het universum letterlijk aan
haar voeten, een uitgesproken statement.
Ontdekking van de hemel
Onderzoek voor de komende tentoonstelling,
het Universum van Amsterdam, in het Koninklijk
Paleis heeft geleid tot een spannende vondst.
Recentelijk is ontdekt dat de sterrenhemelkaart er
in de zeventiende eeuw compleet anders uitzag.
Op het marmer waren oorspronkelijk lijntekeningen
van sterrenbeelden geschilderd. Alle geschilderde
lijnen zijn helaas lang geleden weggesleten. In
de zeventiende eeuw werden sterrenbeelden als
figuren in getekend op hemelkaarten. De figuren op
een sterrenkaart van Willem Blaeu uit 1628 dienden
als voorbeeld voor de marmeren hemelkaart in het
Koninklijk Paleis. Ze werden als lijntekeningen op het
marmer geschilderd, maar zijn helaas al lang geleden
weggesleten. Sommige delen van die figuren -
uitgevoerd in glanzend metaal - zijn echter nog wel
te zien, zoals de poten en scharen van de Kreeft. De
kaart oogt nu wat minimalistisch, maar toonde dus
ooit een indrukwekkende wirwar van mythologische
helden en heldinnen, dieren en objecten.
Gouden Eeuw van de kartografie
De vloerkaarten zijn de allergrootste kaarten ooit
gemaakt. Niet toevallig, want Amsterdam was
het belangrijkste centrum voor kartografie ter
wereld. De beste en meest ambitieuze kartografen
werkten in de directe omgeving van het stadhuis.
Een onvoorstelbare hoeveelheid kaarten en atlassen
zagen hier het licht, die schatten aan kennis bevat
ten. Ze brachten de wereld binnen handbereik van
de nieuwsgierige mens. In deze tentoonstelling
ontdekt u het verhaal van de kaarten in de Burger
zaal en vindt u de mooiste Amsterdamse kaarten
en atlassen uit de zeventiende en achttiende
eeuw. De tentoonstelling is tot stand gekomen in
samenwerking met het Allard Pierson|De Collecties
van de Universiteit van Amsterdam. Dit museum-
en kennisinstituut beheert één van de belangrijkste
cartografische collecties van Europa.
Bijzondere bruiklenen
De tentoonstelling wordt verrijkt met een zeer bij
zondere bruikleen uit Berlijn. Het gaat om één van
de allergrootste boeken ter wereld, de Atlas van
de Grote Keurvorst van Brandenburg. De reuzenatlas
weegt 125 kilo en geopend meet hij 170 bij 220 cm.
Daarnaast zal het Blaeukabinet, een bijzonder
collectiestuk uit het Allard Pierson, is ook in deze
tentoonstelling te bewonderen zijn. Het kabinet
is een fraaie, zeventiende-eeuwse pronkkast in de
zogenaamde 'kwabstijl'. Deze pronkkasten werden
speciaal gemaakt voor de spectaculaire Atlas
maior van de beroemde kartograaf Joan Blaeu.
De tentoonstelling 'Universum van Amsterdam -
Schatten uit de Gouden Eeuw van de cartografie'
is vanaf 29 juni t/m 22 september 2019 te zien
in het Koninklijk Paleis Amsterdam. Dagelijks
geopend van 10.00 uur tot 17.00 uur. Speciaal voor
families is er een schatkaart ontwikkeld met een
leuke uitdagende en leerzame ontdekkingstocht
door de tentoonstelling (7 - 12 jaar). Deze kaart is
kosteloos te verkrijgen bij de kassa van het Paleis.
Kinderen tot 18 jaar gratis entree.
www.paleisamsterdam.nl/universum.
