vanaf het
hoogste punt
Verslag
Landmeten in Mesdags tijd
Geo-Info I 2019-3
Landmetingen gaan vowaf aan ieder bouwproject, of het nu
gaat om het aanleggen von een nieuwbouwwijk of het boren
van een tunnel. Wanneer een eigendomsgren* moet worden
verlegd, komt hier een landmeter aan te pas. Op groten schaal
fijn landmeters verantwoordelijk voor het in kaart brengen van
het hele lend.
Vandaag de dag worden kaarten gemaakt met behulp van
GPS en luchtfotografie. Maar hoe weiden landkaarten gemaakt
in de We eeuw. in Mesdags bjd7 De geschiedenis van het
landmeten toont de geleidelijke eenwording van Nederland:
lokale kaarten en eenmansprojecten maken plaats voor een
landelijk netwerk, In stand gehouden door nationale tnsteHingorL
Qnlangs werd door de TU Delft door mjddd van een landmeting
de positie bepaald van Hendrik Willem Mesdog bij het schilderen
van zijn Panorama- De resultaten van dit experiment bet u in
de voorgaande zalen.
In deie eerste zaal wordt in vogelvlucht de geschiedenis van
het landmeten getoond, tot aar de 19e eeuw. Belangrijke
opdrachtgevers voor de landmeter waren de waterschappen,
opgericht vanaf de 13e eeuwaLsgevolgvondeontginnirgvan
de veengronden. Landmeters werden gevraagd om kaarten te
maken waarop iedere sloot en sluis stond afgebeeld- Een onder*
belangrijke opdracht was het opmeten van percelen om ia de
hoogte van de belosting voor leder» bewoner vaststellen.
Portret van Krayenhoff uit particulier bezit.
Introductie van de landmeetkundige expositie.
aangenomen is dat deze op dezelfde plek zit".
Op basis van metingen bleek het onmogelijk
om de schilderpositie te bepalen: de onzeker
heid bleek groot, ook na verschalen. Fouten
bronnen konden verschillen van meetfouten,
parallax bij de opnames van de 'gezette Mes
dag' en penseeldiktes tot artistieke vrijheden.
Er volgden waaiers met richtingen in werkelijk
heid en op het panorama. Er zat na veref
fenen een fout op één plek, bij een hoek van
10 graden draaien daarin waren de metingen
goed. De hypothese was dat Mesdag vergat
om 10 graden te schilderen en aangezien de
cirkel rond was (R=17,9 m) elders dat beeld op
moest rekken. De 10 graden kwam overeen
met het vergeten van 3,10 m Noordzee.
Dat de vuurtoren van Katwijk teveel naar
links geschilderd was, haalde al vele media.
Landmeten in méér dan Mesdags tijd. (foto's Adri den Boer)
In Scheveningen bij het Paviljoen Von Wied en
de Watertoren werd dat door verbreden weer
opgelost en er werd zelfs een extra café voor
geschilderd. Conservator Laura Prins wees
erop dat de Scheveningers daar nooit over
klaagden! In de gang van de kassa naar het
panorama, de 'derde gele zaal', was daar veel
algemene uitleg over. Dit was inclusief een
kadastraal extract van de Zeestraat uit 1881,
de Leica plus meetspijker van de gemeente
's-Gravenhage, en een uitleg - inclusief een
mooie film - over het landmeetexperiment.
Het was dé aftrap voor een breed publiek!
In wel drie aparte zalen, de Van Houtenzalen,
is de historie van het landmeten te vinden.
De kleinste daarvan is van de huidige stand
van zaken tot en met puntenwolken toe. Er zijn
vier grote vitrines opgesteld van de TU Delft,
waarin ruim twintig objecten, tien boeken en
nog veel kaarten. Geëxposeerd was er zo veel
erfgoed van de TU Delft én van het Kadaster
museum. Er hangen niet alleen 32 RD-toren-
foto's aan de muur, maar het publiek kan ook
de collectie van 8274 opnamen op een scherm
verkennen door met de telefoon scannen van
een QR-code of het openen van de website
landmeten.tudelft.nl/tentoonstelling. Er wordt
op veel eigen regio's ingezoomd. Bij vertrek kan
iedere bezoeker nog een folder meenemen
met deze zinnen: 'Op 1 augustus 1881 werd het
panorama geopend. Onder de gasten bevond
zich Vincent van Gogh, die, onder de indruk van
het panorama, verzuchtte dat het doek maar
één enkele fout had, namelijk dat het foutloos
was!' Hij was geen landmeter.
Adri den Boer, redacteur
