Fake Maps
Column
2019-4 I Geo-Info
Professor dr. FJ. Ormeling heeft mij als student kartografie
op een professionele manier leren liegen. Volgens hem
moeten alle kartografen liegen. Je kunt immers de werkelijk
heid niet verkleinen zonder dingen weg te laten. Bovendien
zorgt deze selectie ervoor dat je door de bomen het bos kunt
zien en dat je als kaartlezer gefocust kunt zijn op het thema.
Kartografie is dus de kunst van het weglaten: minder is meer.
Als kartograaf word je opgeleid om je zo goed mogelijk
te verplaatsen in het doel van de kaart en het type kaartlezer.
Wat is de boodschap van de kaart? Waar moet je op focussen?
Hoe ingewikkeld mag het zijn voor je doelgroep? Als je dit
spel goed beheerst dan weet je precies voor welk thema
je welk kaarttype kunt gebruiken, welke kleuren het meest
geschikt zijn voor een specifieke legenda, welke projectie het
beste bij welke regio past, enzovoort. Feitelijk is de hele studie
een combinatie van wiskunde en waarnemingspsychologie.
Inmiddels leven we in een totaal andere wereld dan waar
ik als student in ben opgevoed. Daarmee is de rol van de
kartograaf wezenlijk veranderd. Ik ben geschoold met de stel
ling dat 'wij kartografen' de burgers wel even zouden voorzien
van correcte en prettig leesbare kaarten, gedrukt in kranten of
atlassen. Bij de productie van een nieuwe wegenatlas gingen
kartografen zorgvuldig bronnenonderzoek doen naar de
nieuwe wegen en wijken die in de tussentijd waren aange
legd. Bij de productie van een schoolatlas zat een heel team
van professionals te werken aan prachtige thematische kaar
ten. Tegenwoordig kent de wereld naast deze professionele
kartografie ook een stroming van burgerkartografen. Doordat
iedereen een smartphone heeft met gps, kennen we het
begrip 'crowdsourcing. De kaarten worden niet langer alleen
door kartografen gemaakt, maar iedereen draagt bij'. Dat kan
door actief in Maps.me wandelpaden toe te voegen, maar
het kan ook door in de file te staan en daarmee automatisch
via je positie aan TomTom te laten weten dat er op die plek
langzaam wordt gereden.
De natuurkalender wordt gecreëerd door vele liefhebbers die
de moeite nemen om flora en fauna digitaal op de kaart te
zetten. Er zijn fascinerende apps ontstaan, waarbij in spelvorm
mensen worden uitgedaagd om de locaties van alle AED-
reanimatie-apparaten in kaart te brengen en ook weer van de
kaart te halen als ze er niet meer hangen. De wereld is dus een
stuk actueler geworden en is zeker veel uitgebreider in kaart
gebracht.
Maar het feit dat de kartograaf van z'n voetstuk is gevallen,
heeft ook een andere consequentie. Niet iedereen beheerst
immers de kunst van het weglaten, de kunst van het clas
sificeren en symboliseren. Er wordt wat aangeklungeld met
misleidende kleurenlegenda's, verkeerde projecties en absurde
classificaties door onwetende burgers. Daarnaast hebben
we nog de opzettelijk misleidende kaarten die gefabriceerd
worden, die in deze tijd van social media massaal verspreid
kunnen worden.
Als kartograaf kan je dan bij de pakken neer gaan zitten.
Je kunt daarentegen ook een tentoonstelling maken over
Fake Maps met het doel om mensen op een boeiende manier
wakker te schudden en bewust te maken. Als je mensen
leert begrijpen hoe kartografen kunnen liegen, dan worden
ze weerbaarder als er weer eens een Fake Map op Facebook
voorbijkomt.
Op zondag 30 juni heeft professor dr. Ferjan Ormeling
de tentoonstelling 'Fake Maps' in GeoFort geopend na het
geven van een van zijn meest befaamde colleges over 'How
to lie with maps. Mijn eigen kinderen vonden het verrassend
interessant en knikten dat ze nu toch wel begrepen waarom ik
ooit voor de studie kartografie had gekozen.
De kleindochters van Ormeling openden de tentoonstel
ling en begonnen daarna ijverig een eigen fantasiekaart van
Nederland te tekenen. De oudste kleindochter had alle wegen
niet naar Rome, maar naar opa Ormeling laten leiden.
Speciaal voor de lezers van Geo-Info is er gratis toegang
tot de GeoExperience van GeoFort, inclusief de tentoonstel
ling 'Fake Maps' als men bij de entreebalie van GeoFort de
legendarische woorden "alle cartografen liegen"uitspreekt.
Deze actie is geldig t/m 31 december 2019 voor maximaal 1
persoon per gezin.
Willemijn Simon van Leeuwen
Directeur en oprichting science centrum GeoFort
willemijn @geofort.nl
www.geofort.nl
