ijk toekomstbeeld
r
THEMA
2019-5 I Geo-Info
5
f
JScfiso*5'
Tbrmatic
UsaWily
Dynamic AT
GeödJtd
Communication
Referent*
Tfteceivers
Geodata Visualisation
Figuur2 - Geodata-visualisatie.
Zodra de remmingen op het verkrijgen van
geodata wegvielen door onder andere de
hoogfrequente levering van geodata via diverse
'sensors' (van satelliet gekoppelde, geautomati
seerde waarnemingen tot en met die via sociale
media) en de vrije toegang tot publieke data,
kreeg de studie naar tijd-ruimtedynamiek meer
aandacht. Die aandacht kende een evenknie in
de geodata-visualisatie en was herkenbaar in de
definitie van Kraak en MacEachren [4].
Dynamische grafische attributen
Tijd-ruimtedynamiek op de kaart geeft
inzichten in de ontwikkeling van ruimtelijke
objecten en ruimtelijke thema's. Tijdsverschil
heeft daarmee in de visualisatie haar intrede
gedaan. We onderscheiden nu twee opties
om die dynamiek te visualiseren. Het kartogra-
fisch product met één of meerdere 'statische'
kaarten of een animatie waarin meerdere
kaartbeelden ('frames') de veranderingen in
de tijd weergeven. In ons herziene geodata-
visualisatiekader (nummer 3 in figuur 2) bete
kent dit dat de verwerking van geodata in een
grafisch product een nieuwe stap kent en die
richt zich op het visualiseren van de dynamiek:
stapsgewijze verandering aan de hand van
specifieke tijdseenheden dan wel het verschil
tussen kenperioden. Er zijn daarbij, afhankelijk
van de geometrische data-primitieven ('vec
tor- of tesselated'), andere grafische attributen
in te zetten, zoals 'blinkers', 'halo's' en 'moves'.
De afgelopen jaren zijn aan de visualisatie van
ruimtelijke dynamiek en de inzet van 'dyna
mische' grafische attributen diverse studies
gewijd als vervolg op de ideeën van Blok [5]
en Andrienko et al. [6].
Het gebruik van de animatie bracht opnieuw
de interactie met de visualisatie onder de
aandacht, omdat de animatie de opties van
stoppen, pauzeren, snel vooruit- en terug
spoelen met zich meebracht. Ook de eerder
genoemde definitie van Kraak en Dykes
verwijst impliciet naar de rol van interactie met
het beeld. In dat kader houden we vooralsnog
de interactie bewust buiten beeld, maar
verwijzen we wel naar het werk van Roth [7].
Overigens is door de inbreng van diverse
interactie-opties een interessante nieuwe
scheiding ontstaan tussen beeld, en interactie
met het beeld.
Driedimensionale visualisatie
van geodata
De volgende essentie in ons kader betreft
de ruimtelijke dimensie van de visualisatie:
twee- (2D) of driedimensionale (3D) visualisatie
van de geodata. Dit roept altijd de volgende
vragen op: wat is 3D en waarom 3D? De laatste
vraag valt alleen te beantwoorden indien we
onze informatie- en kennisvragen plaatsen
in de context van een ruimtelijk denkmodel,
bijvoorbeeld een allocentrisch of egocentrisch
model met bijbehorende gebruikseisen.
Die plaatsing laat ik in dit verhaal eveneens
buiten beschouwing.
Ruimtelijk denken wordt echter primair gevoed
door ons visueel perceptiesysteem dat in
principe een stereografische beleving oplevert.
In de discussie over wat 3D is, hanteren wij een
transformatiemodel (zie figuur 3) die de relatie
tussen geodata, datavisualisatie en perceptie
van de rendering via een specifiek presentatie
medium (bijvoorbeeld 'desktop', 'touchscreen',
'oculus rift' en 'hololense') toont. Het transfor
matieschema verwijst onder andere naar een
stereografische beleving van de derde dimen
sie (bijvoorbeeld via 'shutter glasses', 'Google
cardboard VR' of 'Microsoft hololense') dan wel
een monografische beleving (via een standaard
beeldscherm of projectievlak van een enkele
'beamer'), geïnterpreteerd aan de hand van
'depth cues'. Een depth cue appelleert aan ons
perspectivische ervaring van de werkelijkheid
door gebruik te maken van perspectief lijnen
en voor-, midden- en achtergrondtaferelen.
Kijkdoosmetafoor
Het transformatiemodel laat zien dat de
omzetting van geodata naar een visualisatie
vele bewerkingsopties biedt. Dit houdt in
dat er wederom een nieuwe, essentiële stap
in het kader is bijgekomen (zie nummer 4 in
figuur 2). Wij gebruiken een 'kijkdoosmeta
foor' om inzicht te geven in de constructie
van een 3D-visualisatie (3D-scene) uit de
diverse geodata-sets, grafische attributen en
gevisualiseerde geodata. De relatie tussen alle
componenten bij die bouw vereist daarbij
