Kaartfulness
Column
2019-6 I Geo-Info
Met vereende krachten worden de verspreide tafels in
de kantine van de Leeuwenborch in twee lange rijen gezet.
Alles wordt in gereedheid gebracht voor het diner van de
ruim 100 afgevaardigden van het 'Eco-Schools'-netwerk. Ze
zijn in het kader van een studieweek te gast in Wageningen.
Het concept 'Eco-Schools' was voor mij nieuw, maar blijkt al
ruim 25 jaar te bestaan. Wereldwijd zijn er ruim 51.000 scholen
en ruim 19 miljoen scholieren bij het initiatief betrokken.
Het doel van het netwerk is om scholieren op een speelse
wijze te interesseren voor milieuvraagstukken en duurzaam
heid. Ik moet eerlijk bekennen dat ik het netwerk nog niet
kende, maar het is een zeer mooi initiatief om de jeugd actief
te betrekken bij lokale en mondiale milieuvraagstukken.
Tijdens het geanimeerde diner in het geïmproviseerde
restaurant wisselden de deelnemers enthousiast de erva
ringen uit. Na enige tijd kwam tijdens het tafelgesprek het
onderwerp 'kaarten' aan de orde. Een deelnemer beschreef
dat hij fan was van atlassen en dat hij soms tijden naar de
kaarten kon kijken en daarbij prettig kon wegdromen.
Afgelopen november werd er bij de Wageningen Univer
siteit een week georganiseerd met als thema 'Surf your stress.
Tijdens deze week vonden diverse activiteiten plaats om de
studenten en medewerkers bewust te maken van stress en
boden zij mogelijke handvaten om hiermee om te kunnen
omgaan.
Nu is stress en de preventie ervan geen uniek Wagenings
probleem. Volgens de media hebben we te maken met een
ware epidemie. Heel Nederland gaat eronder gebukt en in
een recent onderzoek van TNO en het Centraal Bureau voor
de Statistiek wordt de economische schade van stress per jaar
geschat op 3 miljard euro. Werkenden klagen over stress door
moeilijk haalbare doelen, het gebrek aan zeggenschap en
door techniek.
Vooral het laatste punt, ook wel techno-stress genoemd,
is volgens de onderzoekers een relatief nieuw fenomeen en
heeft te maken met feit dat medewerkers ook buiten werktijd
vaak bereikbaar zijn en ook de druk voelen om te reageren.
Nu is af en toe stress helemaal niet erg. Het zet je aan tot betere
prestaties en het hoort bij het leven. Het wordt ernstiger als de
stress chronisch is. Dat kan een 'burn-out' tot gevolg hebben
met een zeer langdurig herstelperiode.
Is er wat aan te doen? Lastig. De oorzaken van stress zijn zeer
divers en vaak spelen een combinatie van persoons- en omge
vingsfactoren een rol. Uit persoonlijke ervaring weet ik dat
de balans tussen energiegevende en energie-onttrekkende
activiteiten erg belangrijk is. Energievragende activiteiten zijn
uiteraard niet te vermijden, maar zorg er altijd voor dat de
balans netto positief is. Een veelgehoord advies van experts
is om periodiek rust- of bezinningsmomenten in te lassen.
We kunnen dat zelf doen, maar de populariteit van yoga en
mindfulness laten zien dat we ons daarbij graag laten helpen.
Wat hebben stress en het diner van de Eco-Schools met
elkaar te maken? Ogenschijnlijk niet veel, maar het gesprek
tijdens het 'Eco-Schools'-diner biedt zicht op een 'medicijn'
voor stressreductie. Dat zijn namelijk de atlassen. Heel veel
personen vinden het prettig om door atlassen te bladeren,
een kaart te bestuderen en te mijmeren over verre bestem
mingen. Naar mijn mening is een atlas een ideaal medicijn
voor stressreductie. Dus 'kaartfulness' in plaats van mind
fulness. Hoe gaat kaartfulness in z'n werk? Als ingrediënten
hebben we een papieren atlas nodig een rustige plek. Inhoud
van de atlas is niet zo belangrijk, het belangrijkste is dat je je
erg prettig bij voelt en het je stimuleert tot reflectie en bezin
ning. Atlassen met thematische kaarten zijn handig, omdat
ze meer diversiteit bieden. Een oude Bosatlas is bijvoorbeeld
prima. Vervolgens ga je rustig zitten en kies je een kaart uit die
je aanspreekt. Bestudeer deze kaart en laat je geest de vrije
loop. Visualiseer het gebied of de thematiek. Sta minimaal
3 minuten stil bij één kaart. Je moet kaarstfulness langzaam
opbouwen, begin met één of twee kaarten. Bij meer ervaring
kun je het opvoeren tot 10 kaarten. Dat is een kaartfulness-
sessie van ongeveer een half uur.
Waarom werkt kaartfulness zo goed bij stressreductie?
Allereerst vraagt goed kaart bestuderen gerichte aandacht.
Er is dan geen tijd voor andere gedachten en dat is goed
voor stressreductie. Ten tweede is de kaart altijd en abstracte
weergave van de werkelijkheid. Dat zet onze geest aan tot
filosoferen, reflecteren en het construeren van ruimtelijke
beelden. Dat levert veel positieve en creatieve energie op.
Een bijkomend voordeel van kaartfulness is dat het vrijwel
overal uit te voeren is, het weinig kost en er geen externe
mediators nodig zijn. Daarnaast is kaartfulness eventueel ook
als een groepsactiviteit uit te voeren.
Ben je gestrest? Probeer kaartfulness eens als medicijn.
Arnold Bregt
Hoogleraar Geo-informatiekunde
Wageningen University
arnold.bregt@wur.nl
