Corona
in kaart
Column
Alles blijft
Alles gaat voorbij
Alles blijft voorbijgaan
2020-4 I Geo-Info
Aldus de dichter Jules Deelder. Wie ver genoeg uitzoomt
ziet de continuïteit van hetzelfde. Op microniveau daaren
tegen zijn onophoudelijk veranderingen en ontwikkelingen
aan te wijzen. Men kan zich daarover verbazen, ze negeren,
erin berusten - of toch in elk geval zich ermee bezighouden.
Laten we dat laatste eens doen.
Sinds eind 2019 houdt een ziekte de wereld op onge
kende wijze in haar greep. De vaststelling op zichzelf is ook
alweer pijlsnel een cliché geworden. Met de maatregelen
en consequenties worden honderden miljoenen mensen
dagelijks geconfronteerd, en de gevolgen daarvan - of wij nu
willen of niet - zijn niet te negeren. Om in het veelkleurige,
veelstemmige koor van reacties mijn stem te laten horen, heb
ik iets langer gekeken naar datgene wat mij in deze context
opvalt: het gebruik van kaarten. Voor wie zich daar nog niet
van bewust was, corona en kaarten gaan hand in hand, op
zeer in het oog springende wijze.
De redenen daarvoor liggen voor de hand. De ziekte
is bijzonder besmettelijk en verspreidt zich dus razendsnel.
Wat waarschijnlijk op een markt in China begon, beheerste
binnen enkele weken het wereldnieuws; de gevolgen voor
mens en maatschappij zijn van een niet eerder vertoonde
schaal en omvang. Het is in ieders belang om ver van het virus
vandaan te blijven en dus te weten hoe het te vermijden.
Door de mate en het tempo van verspreiding op een kaart
af te beelden, kunnen al heel eenvoudige voorzorgsmaatre
gelen worden genomen, namelijk: uit de buurt blijven van
risicogebieden die op die kaart te zien zijn.
Nog een reden om coronakaarten goed te bestuderen
is, dat ze ook iets vertellen over de manier waaróp het
virus zich verspreidt. Waarom zijn in ons land de provincies
Noord-Brabant en Limburg naar verhouding harder getrof
fen door corona? Omdat daar door meer mensen carnaval
wordt gevierd dan elders in Nederland. Waarom zijn er relatief
veel slachtoffers in de biblebelt? Omdat de mensen daar
op zondag in de kerk vol overgave samen psalmen zingen.
Gezellig brallen met carnaval, samen zingen: het blijken ideale
omstandigheden voor het virus om over te slaan. Deze regi
onale spreiding en ontwikkeling, die zonneklaar blijken na
bestudering van de kartografische weergave van de feiten,
dragen waardevolle bouwstenen aan voor de analyse van de
ziekte. En dus voor de bestrijding, althans de beheersing ervan.
Ten derde: mensen zijn nu eenmaal dol op vergelijken.
Door de verspreiding van het coronavirus te bekijken op
kaarten van verschillende landen en regio's, en deze naast
elkaar te leggen, kunnen conclusies worden getrokken over
de kwaliteit van de gevolgde aanpak bij de bestrijding van het
virus. In Zweden bijvoorbeeld zijn de coronamaatregelen heel
anders dan in Nederland. En in Brazilië ook. En dan blijkt dat bij
vergelijking van de gegevens, kaarten hun 'verhaal' makkelijker
vertellen dan lijngrafieken, staafdiagrammen en tabellen met
cijfers en getallen.
De ziekte op zichzelf en alle gevolgen van dien zijn ernstig
genoeg. In alle opzichten is het virus iets van de buitencate
gorie, zelfs kartografisch dus. Ik houd het voor mogelijk dat
zich zelden of nooit een fenomeen heeft voorgedaan, dat zó
wereldwijd zóveel mensen aanging, en waarvan de analyse
zó'n sterke kartografische component had. Om één voor
beeld te geven: voor de actuele stand van zaken aangaande
de wereldwijde verspreiding van het virus verwijst ook het
Nederlandse RIVM naar het dashboard, dat wordt bijgehou
den door de Johns Hopkins Universiteit in Baltimore. Centraal
daarin zien we juist ja: een royaal formaat wereldkaart [1].
Als de ziekte achter ons ligt verschijnt ongetwijfeld een
corona-atlas. De ziekte is iets afschuwelijks, en de preventieve
maatregelen ter bestrijding zijn dat ook, maar op die atlas kan
ik mij zeer verheugen. Wie een indruk wil verkrijgen van de
duizelingwekkende hoeveelheid coronakaartvarianten raad
ik aan om met een paar kernbegrippen te googelen en de
inmiddels ontelbare afbeeldingen te bekijken. Dan zie je ook
mooi hoe heel globale coronawereldkaarten en kaarten van
heel specifieke regio's naast elkaar bestaan, en beide dezelfde
impliciete zeggingskracht bevestigen, van een verhaal dat
wordt verteld door middel van kaarten.
En laat je dan niet afleiden door producten waarmee
alerte ondernemers op de situatie inspelen, namelijk de
eveneens nu al onafzienbare vloed aan kaarten die je aan een
coronapatiënt kunt sturen, om hem of haar beterschap te
wensen.
Referentie
[1] systems.jhu.edu/research/public-health/ncov/
Reinder Storm
Conservator Cartografie, Geografie Reizen Bijzondere Collecties,
Universiteit van Amsterdam
r.storm@uva.nl
