Elk nadeel heb z'n voordeel
- ook ten tijde van corona
Column
32
Geo-Info I 2021-1
2021-1 1 Geo-Info
ondermijning. Om dit alles goed te kunnen
uitvoeren is voldoende kennis van gege
vensverzamelingen en de daarbij benodigde
analysetechnieken nodig.
Automatiseren in ketens
Een onderwerp dat niet direct geo-gerela-
teerd is, maar wel direct invloed heeft op
het functioneren van een geo-afdeling of
gezamenlijke bedrijfsvoeringsorganisatie, is
ketenautomatisering. Een voorbeeld hiervan is
de automatisering rondom de Omgevingswet.
Van de eerste aanvraag van een burger tot en
met de verlening van de vergunning of toe
stemming: dit hele proces is een digitale keten
die langs diverse organisaties en afdelingen
loopt. Om deze keten goed te laten werken
zijn databestanden nodig die 100 procent
actueel en accuraat zijn. Ook een complexere
vergunning, die meer afstemming vereist,
dient binnen de standaardtermijn van acht
weken afgehandeld te worden. Toezicht en
controle op de datakwaliteit wordt hierdoor
een belangrijker onderdeel van gegevensbe
heer. Fouten in de data blijven doorwerken in
de hele keten. Ook de succesvolle inpassing
van geautomatiseerde (geo)data ligt op het
bordje van 'geo'.
Burgerparticipatie in de leefomgeving
Als gevolg van de Omgevingswet wordt
participatie door belanghebbenden een
belangrijker instrument bij het vernieuwen en
evalueren van beleid. Omdat dit bijna altijd
betrekking heeft op de leefomgeving en bui
tenruimte is ook hier de geo-component weer
erg belangrijk. Nieuwe methoden van digitaal
enquêteren, waarbij belanghebbenden op de
bank of in de trein de enquête invullen, kun
nen nieuwe groepen aanboren die voorheen
niet reageerden. In deze vormen van partici
patie zijn digitale kaarten en kaartbeelden een
steeds belangrijkere rol gaan innemen. Het
aloude 'communiceren met kaarten' brengt
de geo-afdeling dichter bij de burger, die zelf
geen geo-specialist is. Vaak blijkt echter al snel
dat de gemeentelijke communicatieafdeling
zelf óók hulp nodig heeft bij het verantwoord
gebruik van kaartmateriaal in gebruiksvrien
delijke tools. Weer een nieuwe rol voor de
geo-afdeling.
Kwaliteitscontrole
Gemeenten zijn en blijven eindverantwoor
delijk voor de inhoud van alle hierboven
genoemde gegevens en processen. De
gezamenlijke bedrijfsvoeringsorganisatie of
de geo-afdeling kan middels controles en
vergelijkingen met andere datasets uitspraken
doen over de actualiteit, betrouwbaarheid,
compleetheid, consistentie en integriteit van
de gegevens en de kwaliteit van het bijhou
den ervan. Bij toenemend gebruik wordt de
kwaliteit van gegevensverzamelingen belang
rijker, de controle hierop zal in de toekomst
óók in belang toenemen. Voor het controleren
van de kwaliteit van de gebruikte datasets is
een uitbreiding van kennis en kunde hierover
in de toekomst dan ook een logische stap. Een
toekomstbestendige strategie kan zich richten
op de concentratie en bundeling van het
beheer van geo-gegevensverzamelingen, de
regie op de kwaliteitsborging van de gege
vens en op het realiseren van de samenhan
gende objectenregistratie.
Trends en ontwikkelingen
De kans is groot dat gemeenten trends
en ontwikkelingen op dit moment onvol
doende volgen en spiegelen aan de ooit
afgesproken dienstverlening. Het is een
voorwaarde om een efficiënte en effectieve
informatievoorziening te leveren, maar ook
om minder afhankelijk te zijn van kennis van
externe partijen. Tegelijkertijd staan er enkele
ingrijpende veranderingen op de agenda.
Dankzij behaalde successen in het verleden
verwachten gemeenten stilzwijgend dat de
geo-afdeling hierin het voortouw neemt. Zijn
deze vernieuwende werkzaamheden structu
reel opgenomen in de taken en functies van
de afdeling? Is er voldoende kennis aanwezig
om de kwaliteit op een voldoende hoog peil
te krijgen en te houden?
Bert ten Brinke, Coen Wessels, Sjaco Lensen en
Douwe Blanksma (Ruimteschepper/GeoExperts)
baseerden dit artikel op eigen onderzoek en
bevindingen. Zij zijn bereikbaar via
www.ruimteschepper.nl.
Wè
Illustratie: Shutterstock
'Elk nadeel heb z'n voordeel.' De opmerkelijke populariteit
van dit gezegde spreekt tot de verbeelding. Wat ik er mooi
aan vind, is de ongelooflijke egalitaire potentie ervan. Iedereen
in ons land kent deze uitspraak. In alle geledingen van de
samenleving slaat dit 2oe-eeuwse spreekwoord aan. Tot in de
voornaamste regionen kan een gedachtewisseling door mid
del van deze beroemdste quote van Cruijff worden voorzien
van een aards, krachtig, realistisch accent. Het effect ervan
blijkt ook uit de onvermijdelijkheid waarmee deze uitspraak
zich aandient, wanneer ik nadenk over het onderwerp voor
een column. Het moet gaan over corona. Of beter: over de
gevolgen daarvan. De invloed op onze manier van werken. En
ja.daarin zijn ook voordelen aan te wijzen. Ik neem u mee
langs enkele voorbeelden uit de praktijk.
Het belangrijkste is de creativiteit die bij mensen is
losgemaakt. Vraagstukken waarvan we een jaar geleden nog
geen flauw idee hadden, inspireren tot onorthodoxe oplos
singen. Een prachtig voorbeeld is het college 'Kaartanalyse
en historisch GIS, zoals dat wordt gegeven door prof. dr. Bram
Vannieuwenhuyze van de Faculteit Geesteswetenschappen
aan de Universiteit van Amsterdam. Normaal gesproken vindt
dit college plaats in een leslokaal, in een van de gebouwen
in het Universiteitskwartier, in hartje Amsterdam. En normaal
gesproken krijgen de studenten originele stukken te zien uit
de collectie van het Allard Pierson, waar de erfgoedcollecties
van de UvA worden beheerd. Door corona is dat nu allemaal
anders. Hoe anders? Met de studenten werd afgesproken
dat zij alle kartografische objecten en documenten zouden
vastleggen, die zij gedurende een bepaalde periode tijdens
een of meer wandelingen in de publieke ruimte signaleerden.
Dit is om te beginnen natuurlijk al een heel pragmatische en
effectieve manier om het bewustzijn aan te wakkeren ten
aanzien van kaarten op straat. Het maakt ook duidelijk dat
onderzoeksmateriaal altijd en overal voorhanden is, en dat
het - mits voorzien van de juiste context en onderzoeksme
thoden - bruikbaar is voor onderwijsdoeleinden, theoretisch
en praktisch. Door de bevindingen van de studenten te
combineren tot een gezamenlijk product, wordt bovendien
iets nieuws tot stand gebracht dat op termijn nog kan worden
aangevuld, wat altijd inspirerend is. Zie 'Kaarten aan de wand':
bit.ly/kaartenaandewand.
Een nadeel van de coronamaatregelen is dat sommige
reguliere werkzaamheden niet langer uitvoerbaar zijn, omdat
dat domweg niet mogelijk is. Of omdat de zin ervan opeens
wegvalt. Bijvoorbeeld de voorbereiding van tentoonstellingen
door museummedewerkers, met name de collega's van de
afdeling beheer en behoud. Het opzetten van stukken en
inrichten van vitrines is niet langer noodzakelijk: publiek mag
toch niet komen kijken en de planning moet opnieuw. Maar
met de armen over elkaar zitten is geen alternatief. Ook al
komt er geen publiek, de condities voor opslag en beheer van
museale collecties worden permanent in de gaten gehouden
en waar nodig bijgestuurd en aangepast. Misschien had ik
het kunnen weten, maar ik was toch aangenaam verrast
toen bleek dat door dit alles óók ineens meer tijd vrijkwam
voor lopende restauratiewerkzaamheden. Onverwacht is
daarom de toestand van een losbladige atlas van Isaak Tirion,
uit de tweede helft van de 18e eeuw, zorgvuldig onder de
loep genomen. Er zijn scheurtjes gerepareerd, het omslag
waarin dit losbladige geheel wordt bewaard is aangeheeld en
verstevigd, oppervlaktevuil aan randen en achterzijde van de
kaarten is verwijderd met Smokespons en vouwen en randen
zijn gevlakt met waterpen. Bovendien zijn - toen we toch
bezig waren - de losse kaarten gescand ten behoeve van
opname in de beeldbank. En dit allemaal 'dankzij' corona!
En nog iets anders: wie heeft niet bemerkt dat het
gedwongen thuiszitten aanmoedigt tot opruimen, ordenen,
wieden en weggooien.? Of het nu gaat om oude e-mails of
de boekenkast of dozen op zolder. Heel soms brengt het er
zowaar iemand toe om een collectie kaarten tegen het licht te
houden, verzameld en bewaard na talrijke vakanties en in een
kast gelegd: leuk voor later, zonde om weg te gooien. Vroeg of
laat komt natuurlijk het moment dat men zich de vraag stelt:
'Wat doe ik ermee?' En onder coronacondities krijgt die vraag
een dringender en dwingender karakter. Lang verhaal kort:
een vriendelijke meneer doneerde meer dan 180 plattegron
den en kaarten van landen, steden en regio's op vier continen
ten, van Hanoi tot Buenos Aires. Of we die allemaal kunnen
gebruiken en zullen bewaren is een andere vraag. Maar dat
op deze manier particulier bezit ten goede kan komen aan de
publieke zaak is op zichzelf iets dat blij en dankbaar stemt. En
wederom geldt: dit allemaal 'dankzij' corona!
Elk nadeel heeft dus zijn voordeel, ook als het om corona
gaat. We proberen de situatie van de positieve kant te zien.
Maar dat alles ook wat mij betreft het liefst zo snel mogelijk
weer normaal wordt, dat wil ik in deze column óók gezegd
hebben. Waarvan akte.
Reinder Storm
Conservator Kartografie, Geografie en Reizen bij het Allard Pierson,
de collecties van de Universiteit van Amsterdam
r.storm@uva.nl
