dat de bestaande exemplaren van de Piri Reis kaart minstens van
die ouderdom zijn. En dan, er zijn bepaalde gegevens in het ge-
deelte längs de noordelijke kust van Antartica, die al, voordat
de huidige ijskap zo groot en zo dik was als thans, bekend sche-
nen te zijn. Het is zonder twijfel een zeer, zeer beroemde kaart,
en er zijn veel mensen, die belangstelling hebben voor de onbe-
kende verkenners, die de oorspronkelijke gegevens verzorgden.
Ik heb me er nog nooit in verdiept, wat al die schepen betekenen,
die op oude kaarten afgebeeld staan. Sommige mensen denken, dat
zij een code voorstellen, maar ik ben op dit gebied niet bekwaam
genoeg om te weten of zij iets meer bedoelen aan te geven, dan
het soort schip, dat in die tijd in dat gebied voer of dat je in
het ene gebied een groot schip nodig had en in het andere een
klein.
Er bestaan enige verhalen over ontdekkingsreizigersdie in de
16e en 17e eeuw gegevens voor kaarten verzamelden. Er was toen
een Jezuieten lekenbroedergenaamd Goez, die met een karavaan
door Tibet reisde en China doorkruiste. Er is ons verteld, dat
hij, bij pogingen om van dat gebied een kaart te maken, met een-
voudige Instrumenten heel wat astronomische plaatsbepolingen ver-
richtte. Er was een groep mensen bij hem, aan wie hij geld geleend
had uit fondsen, die men hem toevertrouwd had om naar China te
brengen. Hij werd ziek en stierf voordat hij zijn bestemming be-
reikte en de aantekeningen van zijn observaties werden door zijn
reisgenoten vernietigd, om zieh te ontdoen van de aantekeningen
van de leningen, die hij hen gedaan had.
Broeder Goez zou een bijdrage geleverd hebben tot de kennis van de
landmeetkunde van die Streek, welke voor de Chinezen zeer waarde-
vol zou zijn geweest en misschien ook voor de kaartmakers van nu.
U zult met hetwerk van de oude Jezuieten niet zo vertrouwd zijn
als ik.Maar zij ondervonden, dat de Chinezen voor het maken van
kaarten grote belangstelling toonden en zij vonden vele oude kaar
ten, die de grote muur en andere bijzonderheden opmerkelijk juist
weergaven. De Jezuieten werden de sterrekundigen van de keizer. en
probeerden het verschil in geografische lengte tussen Parijs en
Peking te bepalen.
Dit werk, dat door Pater Verbiest en anderen in de eerste helft
van de 17e eeuw gedaan werd, was van grote waarde in die tijd, en
U kunt nu nog de publikaties vinden, omdat de waarnemingen met
grote zorg gedaan zijn. Zij gebruikten de eclipsen van de satelie-
ten van Jupiter voor hun werk. Deze methode was reeds door Galilei
geopperd. Het is, naar mijn mening, de eerste bepaling van een
geografische lengte over een lange afstand in de wetenschappelijke
kaartering van de wereld.
Er bestaat een kaart, die China en het noordelijke gedeelte van
de Grote Oceaan toont, waarvan beweerd wordt, dat hij door Marco
Polo uit China werd meegebracht. De kaart bleef vele generaties
lang in het bezit von zijn familie. De familie Rossi in Califor-
nie, die de kaart aan de "Congress" bibliotheek schonk, waren af-
stammelingen van Marco Polo. Aantekeningen op de kaart waren er
oorzaak van dat men over zijn deugdelijkheid verschil van mening
had. Zonder twijfel is het een zeer oude kaart en in weerwil van
de aantekeningen van anderen is hij vermoedelijk echt. Het blijkt,
dat de wereld, zelfs op het moment dat dergelijke kaarten samenge-
steld werden, goed verkend werd. De stuurlieden, die de gegevens
mee naar huis brachten, moeten we dankbaar zijn.
6-6
