dieken worden op deze manier gedruktal zijn de oude houten
letters al lang geleden door metälen vervangen en komt de
handzetter er nauwelijks meer aan te pas. Pons- en gietma-
chines zorgen voor een efficiente en snelleproduktie
Evenzo verging het de houtsnede voor illustratiesin de 19e
eeuw werden de fotografische en chemische methoden ontwikkeld
om clichd's te vervaardigen zoals we ze thans nog kennen; fo-
to's en tekeningen tussen de tekst zijn aangebracht op een
blok metaal en we zien daarin duidelijk de talrijke puntje's
(raster) of de lijnen waaruit de illustratie is opgebouwd,
al naar gelang het een raster- of lijnclichd isLater gaan
wij hier nog even op door, thans volstaan we met te vermel
den dat deze methode zelden voor kaarten gebruikt wordt. Voor
ledere kaart moet dan nl. per kleur edn clichd gemaakt wor
den en dit wordt voor grotere kaarten of bij veel kleuren
veel te kostbaar.
Kopergravure
Vrij kort na de eerste ontwikkeling van de boekdrukkunst
ontdekte men in l*+60 in Italie dat een metalen plaat met
groefjes, waarin bij toeval wat inkt terechtkwam, een goede
afdruk op papier leverde wanneer er flinke druk op uitge-
oefend werd. Het papier zoog de inkt uit de groeven op en
nam zo de tekening over. Deze ontdekking leverde de basis
voor de diepdruk, daar men nu immers kon volstaan met al-
leen de tekening te graveren en het niet langer nodig was
alle witte partijen weg te snijden zoals bij de hoogdruk-
houtsneden steeds het geval was.
Voor de kartografie werd dit een zeer belangrijke ontdek
king daar de lijnen van het kaartbeeld zieh bijzonder goed
laten graveren, wat we thans ook weer ontdekt hebben. Zeer
veel prachtige kaartwerken werden in koper gegraveerd; we
denken aan de talrijke uitgaven van Mercator, Blaeu, Hon-
dius e.a. Jarenlang was dit de enige manier van kaartver-
v.aardiging, totdat in 1798 te München door Aloys Senefeider
de steendrukkunst werd uitgevonden, die zou leiden tot de
vlakdruk en de huldige offset.
Steendruk
Senefeider tekende met een vette inktsoort (touche) op een
vlakke Solenhofense kalksteen, etste de steen iets waardoor
het beeld een fractie hoger kwam te staan dan de witte par
tijen, maakte de steen nat met water en bracht vervolgens
vette inkt aan, die alleen maar aangenomen werd door de vet
te tekening en niet door de natte steengedeelten. Nu kön de
tekening op een vel papier gedrukt worden en de afdruk was
gereed
Enkele tientallen jaren geleden werd er ook een gravure-
systeem op steen toegepast door namelijk op de steen een
laagje arabische gom aan te brengen waarin dan met fijne
naalden de tekening gegraveerd kon worden. Was de tekening
gereed, dan werd-de steen met vette inkt ingesmeerd die in
de vrijgekomen gedeelten drong. De gomlaag werd er vervol
gens afgewassen en de tekening stond er haarscherp op. Met
6 - 1 Oa
