o. PEN KAART
Dr.F.J.Ormeling
gedeelte van de rede uitgespröken bij de aanvaarding van het ambt van gewoon
hoogleraar in de economische aardrijkskunde aan de universiteit van Amsterdam
op 3 roei 1965« (Aangezien opname van de hele rede hier te veel ruimte zou ei
sen, hebben wij in overleg met prof .dr .F.J.Ormeling, gemeend hier te kunnen
volstaan met het voor ons kartografen belangrijkste deel uit de rede - red.-)
Geografie en kartografie
Geografie en kartografie waren in het verleden hecht verbonden. Feitelijk was
waarneming in het terrein lange tijd identiek aan het vastleggen van de topo-
grafie. Tot in betrekkelijk recente tijd waren bekwame geografen doorgaans
00k kundige topografen. Mijn eigen leermeesters Oestreich en Van Vuuren be-
schikten nog over grote terreinervaring met theodoliet en planchet. In de li-
teratuur is de nauwe relatie tussen beide disciplines in allerlei toonaarden
bezongen. De kartografie is de "twin brother""der andere Teil", "la deuxieme
langue" van de geografie genoemd. Voor het overbrengen van ruimtelijke gedachten
is de kaart dan 00k een uniek medium waar geen aardwetenschap buiton kanIn
het geogräfisch betoog vormt zij in het bijzonder een enmisbaar element. Elk
geogräfisch onderzoek, zegt Baranski, begint met een kaart en eindigt met een
kaart. De inhoud van het kartografisch eindprodukt is dikwijls een goede maat-
staf voor de kwaliteit van het onderzoek. Tijdens het onderzoek kan de kaart
een onmisbaar hulpmiddel zijn. Hij die haar taal verstaat, vindt in de kaart
een waardevolle gesprekspartnerdie vragen opwerpt, het onderzoek.stimuleert
en de geest uitdaagt. Kartering van empirisch verzamelde gegevens brengt dik
wijls ruimtelijke associaties aan het licht, dikwijls zo sprekend dat wel eens
is opgemerkt, dat kaarten eigenlijk aansprakelijk zijn voor de weerstanden,
die de statische analyse bij geografen heeft opgeroepen.
Ook in het interdisciplinaire overleg kan de kaart belangrijke diensten be-
wijzen. Bij pogingen de' ken.nis van een bepaalde regio te coordineren, onder
terzijdestelling van de adele wedijver der specialismenkan een beroep op
de kaart uitkomst brengen. Op het terrein der sociale wetenschappen is dit
kort geladen gebleken bij de uitvoering van het z.g. Modern Chinese History
Project van de Universiteit van Washington waarbij door kaartering van geo-
grafische, economische en sociologische gegevens belangwekkende relaties kon-
den worden achterhäald 29
Door contacten met Provinciale Pianologische Diensten is mij duidelijk ge
worden, dat de betekenis van de kaart in het interdisciplinaire overleg even-
zeer kan worden geillustreerd in het sociaal-wetenschappelijk onderzoek ten
behoeve van de ruimteiijke planning 30). Zowel bij de analyse van de bestaan-
de situatie als bij .de concipiering van alternatieve modellen van de toekom-
stige ruimtelijke indeling is zij onmisbaar. Zijn de ideeenschetsen en struc-
tuurplannen eenmaal uitgegroeid tot afgeronde voorstellen, dan zijn het de be-
geleidende kaarten, die de verbale synthese tot leven kunnen brengen en die
in,staat stellen op vreedzame wijze tot de beleidsOrganen door te dringen.
Presentatie zonder kaart kan het messt waardevolle betoog krachteloos maken.
Het traditionele beeld van geografie en kartografie als tweelingwetenschappen
blijkt in onze tijd veel aan inhoud te hebben verloren. Specialisering binnen
het kader der oude eenheidsgeografieresulterende in het uiteenvallen van de
geografie als "commonwealth of earth sciences" in een aantal zelfbesturende
krachtig omhoogstrevende deelwetenschappenleidde tot een onderlinge ver-
wijdering, die voor wat betreft de verhouding tussen geografen en kartografen
duidelijk het karakter van een vervreemding droeg. Als klimatölogen, bodem-
kundigen e.a. voor hen schiepen-de kartografen zieh allengs nationaal en in-
ternationaal een eigen wereld met een eigen vaktaal en eigen tijds.chriften,
symposia en congressen, een proces dat als het wäre werd afgesloten met de
8-4
