de gaest stond tegenovar de hem omringende woreld, De humanist, misschien
ook de in humanistische zin opgevoede mens, krijgt de indruk, alsof ver-
raad gepleegd wordt aan de geesto Wordt vandaag niet hat grootste deel van hat
het speurwerk toegepast om tot inzicht te komen hoe man zieh de materie ten
nutte kan maken en in een gewilde richting sturen. Dat het zwaartepunt van
de geesteswetenschappen naar de natuurwetenschappen werd verlegd, betekont
immers dat men niet meer in het rijk der ideeen wil ademen en werken, maar
tot inzicht wil komen hoe de concreto krachten te beheorsen en te besturen.
De klacht van St.Exupery aan de Amsrikaanse generaal, in wiens leger hij
in dienst was, is ontroerend, maar fout en sentimenteel
"Ik haat mijn tijd uit heel mijn.hart, de mens komt erin om van hon-
ger. Ach mijnheer de Ganoraal, er bestaat slechts een enkel vraagstuk in
de weralds aan het menselijk leven weer een geestelijke zin te geven, dat
de mensen weer naar geestelijke waarden gaan zoeken, dat er iets over hen
mag neerdalen, wat op Gregoriaanse kerkmuziak gelijkt. Reeds bij het hö
ren van een boerenlied, wordt men de grote achteruitgang gewaar. De men
sen hebben geprobeerd te leven in de zin van Descartes. Behalve in de na
tuurwetenschappen heeft hun dat geen voordeel gebracht. Er is maar een
probleem en dat is weer daarheen terug te keren, waar het scheppende gees
telijke leven van veel meer betekenis is dan het leven gedreven door het
intellect en dat die levenshouding de enige is, welke de mens kan bevredi-
gsn".
In deze zinnen ligt een valse toon. Als wij de wereld met behulp van de
techniek veranderen, houden wij niet op mensen te zijns wij zijn er slechts
toe overgegaan op een andere manier ons mens-zijn tot werkelijkheid te maken.
Wij dwalen niet meer met de geest in hoger sferen, maar gebruiken de geest
om ook aarde en materie daarmee te doordringen.
Wel overvalt ons, zoals dat bij een dichter plaats heeft, dikwijls een ge-
voel van droefheid dat er zoveel, waaraan wij sterk gehecht zijn, voorgoed
vordwijnt of naar een museum verhuistMaar wij moeten ons daardoor niet
laten misleidens de door de techniek gevormde wereld is onze woonplaats
Anderzijds is het vanzelfsprekend ook van belang, dat wij de in wording
verkerende wereld niet idealiseren.
De nieuwe mogelijkheid: "Kennis is macht! Alle willekeur zal overwonnen
worden door de ijzerharde wet van enkala cijfers", houdt de mensen sterk in de
greep. De nieuwe tijd trekt met ons op, zo vermoedde men, en met recht. Be-
grijpelijk is het, dat -de mensen in de ontwikkelingslanden de techniek voor
een heilbrenger aanzien.
Niet het einde .van de geschiedenis is nabij gekomen, maar de doorbraak
naar de geschiedenis in haar werkelijke betekenis, zo dat de natuur nu mede
is opgenomen in de rusteloosheid en het vrije handelen van de mens.
Op deze manier komt ook naar voran, dat de techniek niet alle menselijk-
heid doodt an dat ze evenmin het sind betekent voor alle vraagstukken. Veel-
eer ziot men zieh nu voor de opgave geplaatst, de op de techniek berustende
bohandeling van de bestaände dingen, de werkelijkhoid om ons heen, ook te
verantwoorden
Wij hebben onze taak nog niet volbracht als onze machines goed draaien en
onze berekeningen kloppen. Natuurlijk komt een groot gevoel van voldaanheid
over ons, dat we alles zo nauwkeurig becijferen kunnen en alles wat we maken
zo goed geslaagd mag heten. Maar ook komen we daarbij voortdurend tot de ont-
dekking, dat die werkelijkheid om ons heen rijker, veelzijdiger is en zieh
niet binnen onze formules laat vangeniin wat belangrijker iswij gevoelen
het ons stseds als eis gesteld de onkeling niet slechts als de funetie in
een formüle te zien, maar ook deze enkeling in zijn niet kopieerbaarheid
en ondoorgrondelijkheid te erkennen en ernstig te nemen. Hoe meer we hem
in de gnauwe massa en het kleurloze eenvormige, in vaste Systemen onderbrengen
9 - 9a
