november 1813, in welk tijdvak hat- metrieke stedsel vocr maten en ge
wichten in de Franse bezettingstijd van kracht was.
AI heaft hat metrieke stelsel het op den duur toch .gewonnen - hat ward
in Nederland op 21 augustus 1816 bij de wet verplichtend gesteld 1) -
nog lange tijd kan men kaarten aantreffen met de schaal uitgedrukt in
roeden en Nederlandse eilen. B.v. op de "Generale kaart der Kolonie Suri
name, hoofdzakelijk voorstellende de tegenwoordige bebouwing dier kolonie,
vervaardigd naar vroegera an eigen metingen tot hat jaar 1832 docr den
Eersten Luitenant der Artillerie en gea^it^erd^landmeter in de voor-
noemde kolonie Mabe", op de schaal van 2000 kettingen a 5 a Roede/Rijnl
1000 dezer kettingen zijn gelijk 20 710,8 Nederlandse eilen. D Veelwaard
en Zoon sculpt 1835. Deze kaart behoort bij M.D.Teenstra, De landbouw in
de kolonie Suriname. - Op de kaart van Suriname door _JiF^Ca;tomij_van
Roseveit en J.F.A.E.van Lansbarge naar opmetingen, gedaan in de jaren
1860-1879, in 16 bladen, versehenen in 1880, schaal ls200.000 komen 0
volgende grafische schalen voors 1 transversaalschaal in kilometers;
2. kettingen, ieder van 66 Rijnlandsche roeden; 3« Duitsche of geogra-
fische mijlen en 4. Engeische landmijlen.
b. Van de opporvlaktematen noemen w.e de Vierkante voet 0,0988562 m2
de vierkante roede 14,193 m2hat gemet 300 roeden2 0,4257 ha, en
de morgen 600 roeden2 0,851579 ha, alle Rijnlands. De Sallandsemorgen
was 600 roeden2 1,2313 ha. Bat 00k de ouderwetse vlaktematen nog met
geheel tot het verladen behoren, blijkt uit een adver.ten.tie in het Algemeen
Handelsblad van 27 april 1965, waarin een vruchtbare "Sate en Landen te
koop wordt aangeboden, groot 22 .10 .60 ha of - 6O4: gondenmaat
c. Voor de harleiding van in authentieke akten genoemde Rijnlandsche mu
ten, zagt Fockema Andreae, bediene men zieh van de opgaven, voorkomende
in het Handboekje dienende ter herleiding vsn maten en gewichten (offi-
ciele uitgave) lste druk 1819» 2de druk 1821. Hierin 1 R.r. 3,7 735 m-
Van de hand van W.C.H.Staring verscheens De binnen- en buitenlandsche maten,
gewichten en raunten van vroeger en tegenwoordigVierde herziene druk, be
werkt door R..Wvan Wageningen, Schoonhoven z.j. (1902
d. De verhouding van de lengtematen is van belang voor het bepalen van de
schaal van de kaart. Zoals bekend verstaat men onder de schaaL van de kaart
de verhouding van een afstand tussen twee punten op de kaart, gemeten tot
die afstand gemeten in het veld.
l) De aerste-Nederlandse ijkwejt dateert van 21 augustus l8l6i ze werd her-
zien in 1869 en het laatst in 1937» Ze regelt slechts de controle op
een klein deel van de in gebruik zijnde meet- en weegtoestellen, nl
alleen die voor maten en gewichten voor handelsdoeleinden en gasmetars.
In andere landen worden verhoudingsgewijs veel meer instrumenten en toe-
stellen aan keuring onderworpen dan in ons land. Een uitbreiding van de
werkingssfeer van de ijkwot is hoog nodig.
In dit verband wijzen we, wat de landmeetkunde betraft, op de_s^andaar_-
meatbasis in de Loenarmark bi.i Apeldoorn, 576 m lang, voor het ljken van
meetbänden (sedert 1957). Een aerste dergelijke meetbasis werd aangelegd
te Nummela in Finland, 864 m lang (de methode dankt men aan de Finse
fysicus Väisälä) 1950; in 1953 werd door Finse geödeten er een bij
Buenos Aires gemeten, 480 m lang en een vierde in de nabijheid van
München, 864 m in 1958 (Zies G.J.BruinsLangte en basxsmeting. Ins
Lustrumboek "Snellius" 1955-1960, blz.46-55-
De Ri.ikszeo- en Luchtvaartinstrumenten worden gevenfleerd te Massenaar,
Maaldrift.
9 - 27a
