u V°P -d- U 28-800 snä- 800 R-r" °p
De oudste manier om de schaal van een landkaart ta geven vinden we op
de kaart van Erhard Etzlaub uit hat heilige jaar 1500: "Dasistder Romweg von
mevlen zu meylen mit punkten verzeichnet von eyner stat zu den andern
durch deutsche lantt".
De wegen zijn door punten aangegeven, zodat uit het aantal tussenruim-
•ten de afstand tussen twee plaatsen is af te lezen. Over de gehele kaart-
breedte is onderaan een afstand van 200 mijlen, onderverdeeld in afstan-
den van 10 mijlen afgebeeld. met erboven het gebruik van de schaal en van
het compas. Men zie de reproduktie in Leo Bagrow 9 aug.1957 in Den Haag)
Die Geschichte der Kartographie. Berlin 1951 blz. 103.
Lange tijd sprak men nog niet van de "schaal", maar de tekenaar zette een
ljnop de kaart af, welke een bepaald'e af stand voorstelde, onderverdeeld
oi niet en vergezeld al of niet van een toelichting. Potter (VI.4) geeft
op zijn kaart van Voorne en Overflakkee van 1576, "De maete van een duytse
lSn 161^ Passen". De kaart van Floris Balthasar van Berckenrode,
lblO 1615, is getekend op de schaal van "200 roeden op den duim"
vanl-JH™8 ?nndR "°°r 100 RiJnl- r" °P 1 Rijnl ds>
.115.200, de schaal, welke later o.a. door Krayenhoff is gebruikt. Nico
lais Samuel Cruquius voorzag zijn kaart van het Hoogheemraadschap van
Delfland van 1712 van de schaal "Tien Duyzent Roeden op deze Kaerte ma-
ken_de Langte van Een Delflantsche Roede% dus de schaal 1:10.000! Deze
decimale wijze m ronde getallen van schaalaanduiding vond toen geen in
gang. Later wel op kaarten van de Hattinga's en van Hottinger.
Tegenwoordig gaat men, helaas dank zij het fototoestel, terug tot niet
ronde decimale getallen, afhankelijk van de grootte van het papier bij
e a drukken, b.v. 1:14.335.000! of man vergenoegt zieh met uitsluitend
een grafische schaal. Wat doet het er eigenlijk toe?
Tegenwoordig geven de kaarten, de topografische in de eerste plaats, een
gecombineerde schaalaanduiding. Zowel in de catalogus van onze Topogra-
fische Dienst als op de desbetreffende kaarten lezen we: 1:10.000 (10 c®=
t 1'V?;000 Cm 1 km)' ls^0.000 (2 cm 1 km), 1:100.000 (l cm -
1 km), 1:250.000 (4 mm 1 km).
jien groot aantal ouderwetse landmeetkundige instrumenten en oude leerboe-
ken zijn aanwezig in de bibliotheek van het Laboratorium voor Geodäsie
Dellt, Kanaalweg 4.
In h!t PlatQn"Album 1 uitgegeven door het Nederlandsch Historisch Scheep-
vaart Museum Amsterdam is op blz. 31 met andere zeevaartkundige Instru
menten de graadstok of Jacobsstaf afgebeeld.
1) De zgnDuytse^mijl is volgens Timeeus S .P.L'Honore' Naber) niets an
ders dan een dietse, dus Hollandse mijl. waarmede men ter zee nog om-
streeks 189° placht te cijferen, zijnde de destijds aangenomen lengte
dier mijl7408 m of 4 minuten boogs
fe merken hierbij op, dat de Ingeniaursschool te Leiden, zie VI.8,
bekend stond als de "Duytsche Mathematique"
Waarom Duytsche en niet Dietsche of Hollandsche?
9 - 28
