messt geslaagde uitsnededoch er bestaat een zekere schroom om van deze
nchting af te wijken. De Oostzee-kaart uit de Russische Atlas Mira is een
voorbeeld van een fraaie scheve uitsnede.
Bij het xn lay-out brengen van een kaart is het behalve de harmonie en de
laarheid vooral de compositie welke de schoonheid bepaalti
harmon^j de mzet, legenda e.d. zijn evenwichting en harmonisch verdeeldi
composities de uitsnede geeft een juiste accentuering van het kaartbeeldi
juiste rangschikking der delen geeft de compositie haar kontrast-
werking;
-laarheid; de elementen zijn logisch geplaatst* zonder overbodig zoeken
vindt men zijn weg naar verklaring, titel, schaal, jaartal, e.d.
5De beschrifting
iv i?Uf ön plaatsin§ van schrift in een kaart is aan vele regels gebonden.
Welke deze regels en hun toepassingen zijn doet in het kader van dit betoog
niet ter zakeHet gaat hier om het wezen van schrift in een kaart.
Schrift is een vreemd element in de kaart, want is een kaart niet een afbeel-
dmg van de aarde of delen daarvan?
Alle objecten in een kaart zijn een grafische afbeelding van de werkeliik-
heid en als zodanig m absolute zin gebonden aan hun eigen mathematische
plaats in de kaart. Schrift evenwel niet. Een blinde kaart, een kaart zonder
schrift is de afbeelding waar het om te doen isDe kaart zou hiermee gereed
unnen zijn en is dat m wezen ook. Het schrift dat wij aan de kaart toevoe-
£2L is een hulpmiddel, zij het in de meeste gevallen een onmisbaar hul^m"
delHet schrift helpt de gebruiker zieh in de kaart te orienteren, maakt her-
kenning mogelijk en licht toe. Schrift staat nooit op zichzelf maar behoort
steeds tot een zeker gegeven in de kaart. Het object is er bijna altijd,
sc rift kan er aan toegevoegd zijn, maar dit is niet steeds noodzakelijk. Een
zeker voorbehoud dient hierbij gemaakt te worden; namen als de Veluwe en de
^+\Z«J^V°^beel?en Schrift als zelf standig symbool, zij duiden iets Hanwat
et kaartbeeld niet geeft, lk zeg aanduiden aangezien het schrift geen exaete
begrenzmg kan geven. Misschien zouden we hier kunnen spreken van gebrek aan
gegevens. Vaak zien we schrift van landschappelijke namen op verschillende
wijzen gepiaatst, verwarring is onvermijdelijk door het eigen karakter van
senntt, dat zieh niet leent voor exaete plaatsbepaling
Tot zOver de verhouding schrift - kaart.
Een tweede merkwaardigheid van schrift is het eigen karakter van de letter-
types. leder lettertype kan men in meer of mindere mate een eigen karakter en
zekere eigenschappen toekennen. Hierdoor kan men vele types als ongeschikt
voor kaartwerk aanmerken. Uit de types welke door hun eigenschappen wel ge-
schikt voor kaarten zijn, zal de kartograaf bij zijn ontwerp een keuze moeten
maken, de types testend op hun leesbaarheidvetheid, plooibaarheid om in
verschillende corpsen te kunnen gebruiken, spacieerbaarheidenz.
Van deze vrije keuze zal het afhangen of de grafische kwaliteiten van ziin
ontwerp zullen worden verhoogd en onderstreeptHij zal dat type en dat corps
Kiezen, dat m volledige overeenstemming is met het wezen van kaartschrift
et schrift dat zonder het kaartbeeld te stören of te verminken los staat
als zelfstandig element in dat beeld.
,fet and8re woorden; de ontwerper brengt het kaartschrift en het kaartbeeld
m zekere harmonische verhouding tot elkaar, waarbij de zelfstandige funetie
van zowe1 het kaartbeeld als het kaartschrift blijft behouden. Een en ander
geldt evenzeer voor het plaatsen van het schrift in de kaart, doch hierbij
komt nog, dat zowel in detail als in het grote geheel steeds een fraaie com
positie gevonden moet worden. Vooral bij kaarten waarin veel namen voorkomen
is dit een voortdurend zoeken naar juiste verhoudingen. Dank zij zijn natuur-
lxjke geyoel voor harmonie en verhouding zal hij het schrift steeds op de messt
fraaie plaats aanbrengen. Het is de kartografische vormgeving bij de kaart-
10 - 15
